11. 12. 2017: Дуплована хыба

Словацька републіка подля інформацій, котры были спомянуты на остатнім засїданю Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы, бы мала приготовлёвати нову методіку на списованя населїня у 2021-ім роцї. Намісто того, жебы методіка была простїша і яснїша, зо заміром, жебы вшыткы люди розуміли, што записують і не помагало ся асімілації, а навспак, всокочіню народностей, нова методіка може быти якраз помічником асімілації.

 

Нова методіка бы мала раховати з тым, же собі чоловік буде годен записати дві народности. Тот ґеніалный вынаход бы Словакія мала перевзяти од іншых европскых держав, котры то вже практікують. Перевзяти некрітічно, без роздумованя, ці аплікація чогось такого буде на хосен народностных меншын, котры бы мали быти хоронены, або ніт.

 

Покля будеме писати ся за Русинів, єм на 99 процент пересвідченый, же штось таке принесе іщі векшый хаос, як дотеперь. Многы Русины вже теперь не знають роздїл міджі народностёв і обчанством, і так, кідже жыють на Словакії, пишуть ся за Словаків. Іншак, тот проблем не є новый. Штось подобне было вже за 1-ой Чехословацькой републікы, коли при першім чехословацькім списованю Русинів на Пряшівскій Руси было в порівнаню із остатнїм списованём угорьскым якось менше і „Чехословаків“ веце. Покля ку хаосу, котрый выникать в незрозумліню обчанства і народности придаме другу народность, пак ся з того якбач Руснак не „высомарить‟.

 

Но самособов, не можеме смотрити лем на Русинів, а на вшыткы народности і майорітный народ, бо вшыткы будуть брати участь на списованю. Зато є потребне пояснити, в чім виджу найвекшу хыбу аплікованя такой методікы. Думам, же основне непорозумлїя выходить із того, же нихто, якбач ани панове, котры приготовлюють методіку, не роблять різніцю міджі походжінём і народностёв.

 

Під народностёв треба розуміти приналежность особы ку даякому народу в културнім, етнічнім смыслї. Особа русиньской народности, в будьякій державі бы ся не приголосила, є членом русиньского народа. Народность є субєктівна. Каждый собі єй запише сам, або єй вызнать публічно сам, так, як то він чує. Народность може мати якысь обєктівны знакы, наприклад, народность родічів, материньскый язык, но не є все на них вязана. Можеме мати родічів Русинів, материньскый язык русиньскый, но мы ся уж голосиме ку Словакам, Полякам, Українцям ітд. (доста частый припад). Но може то быти і навспак, же родічі дома уж не бісїдовали по русиньскы, наперек тому дїтина ся навернула ку русиньскій ідентічности, голосить ся ку русиньскій народности.

 

Походжіня є менше яснов катеґоріов. Є то середовиско, із котрого хтось походить, на основі културы і языка ёго родины, родічів ітд. В практіцї може быти помічником, котрый даєме намісто народности в тім припадї, кідь народность, наприклад історічных особ, не знаме. А главно, походжіня собі чоловік не выберать і може быти і двояке. Чоловік може народити ся наприклад русиньскому вітцёви і мадярьскій матери. Походжіня пів на пів. Потім уж іде о вплив того, котрый елемент, середовиско мало векшый вплив на того чоловіка, і на основі того раз сам вырїшыть о тім, ці ся чує быти Русином або Мадяром. І докінця, покля жыє на Словакії, може ся стати і то, же сам ся не буде писати ани ку єдній із тых народнотей, а буде ся під впливом свого оточіня, майорітного жытельства, писати за Словака. Народность му нихто не може надіктовати, но все мож о нім написати, же має і русиньске походжіня. Посмотьме до історії, як много нашых людей, як пришла історічна хвіля, стали ся запаленыма Українцями.

 

Повіджено штатістічныма даныма: Маєме понад 33 тісяч людей на Словакії, котры приголосили ся ку русиньскій народности, но высше 55 тісяч записало собі материньскый язык русиньскый і одгадом говориме о тім, же людей із походжінём русиньскым може быти на Словакії коло 180 тісяч. Нашов роботов є ословити тых людей, котры нам якось в тых чіслах пропали, жебы ся приголосили ку свому народу, но є то субєктівне рїшіня каждого і никого не мож примусити. Пробовати то можеме і будеме.

 

І теперь ку основі. Запроваджіня того, же чоловік буде годен записати сі дві народности, може принести хаос. В лїпшім припадї то будуть хосновати лем тоты, котры мають вітця єдной і матїрь іншой народности. Лемже тым намісто катеґорії народности, ку котрій бы ся субєктівно мав голосити чоловік на основі свого пересвідчіня, будеме знати катеґорію походжіня. В другім, гіршім припадї, люди собі можуть зачати записовати єдну народность подля того, в чім выростали і чім ся чують быти, а другу народность можуть заміняти із обчанством – будуть ся писати і за Словаків, бо жыють на Словакії.

Беру, же в куртодобім горізонтї то може мати і позітівный вплив. Же тоты, наприклад, Русины, котры ся дотеперь голосили лем ку Словакам, бо „жыєме на Словакії“, можуть такым способом принавернути ся і ку нам, но в довгодобім горізонтї, і то нелем про Русинів, то може мати катастрофічны наслїдкы. Кідь раз хтось зачне писати собі і народность майорітну, є лем вопросом часу, коли буде писати уж лем народность майорітну.

 

І што є найносновнїше, уж виджу, як вшыткых 50 фукнціонарів Союзу Русинів-Українців зачне писати собі народность і русиньску, і україньску, а і кібы їх досправды мало быти лем 50, будуть пак арґументовати з тым, же така народность як „Русин-Українець“єствує.

 

Методіка списованя бы мала помагати тому, жебы не были народности однароднёваны, жебы пережыли, а не тому, жебы ся внїс хаос, котрый в конечнім дослідку поможе лем асімілації і творіню даякых мутантів. Зато о так важній справі, як є запроваджіня писаня двох нардностей, бы ся не мало рїшыти без діскузії із мешнынами. Вшыткы розумны представителї меншын мусять признати, же двоїта народность не є ніч інше як дуплована хыба.

 

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.)

 

П. М.