13. 7. 2017 - 150 років новинок Свѣт

13-го юлія 1867-го року было выдане перше чісло русиньскых новинок Свѣт. Припоминаме собі 150-ту річніцю ужгородьскых новинок, котрых главныма редакторами были Юрій Ігнатков, Кіріл Сабов і Віктор Кимак.

 

Свѣт быв тыжденник, котрый выдавало Общество св. Василія Великого і выходив в роках 1867 аж 1871. Были то першы новинкы про Русинів, котры выходили на Карпатьскій Руси.

 

Новинкы мали за цїль хранити інтересы русиньского народа у сферї літературной освіты. У функції редакторів были Юрій Ігнатков і Кіріл Сабов в роках 1867 – 1869, і Віктор Кимак в роках 1869 – 1871. Редакторы надіяли ся на лібералізацію угорьского режіму в звязку із перетворінём імперії Габсбурґів на Австро-Угорьску монархію. Но сітуація зачала мінити ся іншым напрямом. В угорьскій части монархії зачала запроваджати ся централізація і проходили пробы о створїня мадярьского політічного народу. То мало за наслїдок намагу о мадярізацію немадярьскых народів і народностных меншын в кралёвстві.

То, же Юрій Ігнатков одкрыто написав на сторінках новинок Свѣт о махінаціях коло волеб до угорьского парламенту, выкликало неґатівны реакції мукачовского єпіскопа Штефана Панковіча. Єпіскопови ся іщі в роцї 1867 подарило одкликати з фукнції редактора новинок Юрія Ігнаткова, по 15-ёх выданях ґазеты, і післати го робити до Будапештї. Подобным способом быв одкликаный в роцї 1869 і Кіріл Сабов, котрый мав намагу охранити молодых русиньскых писателїв і історіків од єпіскоповых інтріґ. Сабов быв єпіскопом післаный до мадярьского міста Сеґед. Третїй редактор, Віктор Кимак, котрый мав у функції редактора наконець єднаку судибу, як ёго попередници, радше зохабив карьєру учітеля, лем жебы не быв підпорядкованый угорьскому міністерству освіты.

 

Свѣт остро крітізовав мадярізацію, політіку єпіскопа Панковіча і функціонованя подвойной монархії. Окрем політічных статей, мож было на сторінках новинок найти творы русиньскых писателїв і рецензії на їх творы. В роцї 1870 ся Свѣт зачав называти як „литературная и общественная газета“  і зачав выходити у форматї журналу. Свѣт зачав в тім роцї выдавати і серію книжок „Народное чтеніе“ як додаток „для народнихъ масъ“.

 

Угорьскым властям і єпіскопови Штефанови Панковічови ся не любив такый розвиток дій коло новинок. Панковіч на то, жебы дати гет з функції редактора Віктора Кимака, схосновав ёго заступцю Віктора Ґебея, священика Ужгородьской духовной семінарії і Николая Гомічкова, котрый быв впливнов особов Общества св. Василія Великого. Тоты двоми на початку року 1871 перевзяли новинкы під свою контролю. Занедовго по тім Свѣт перестав выходити.

 

Іван ПОП

 

(Оброблено подля: П. Р. Маґочій, Іван Поп: Енциклопедія історії та культури карпатських русинів.)

Script logo