20. 5. 2016: Сканзен

Шторік ся в рамках проґраму Уряду влады Словацькой републікы під назвов Култура народностных меншын і міджі Русинів розділять тісячі і тісячі евр. Як уж із назвы проґраму вычітать і школярь пятой класы – грошы бы мали іти на културу народностной меншыны. Єм пересвідченый о тім, же до културы даного народа належыть і язык. Без языка бы єм повів, же іде скоріше о народностный сканзен, конзерву лем не о културу.

Напрік тому, же ся каждый рік зробить много подій, котры суть підпорены із Културы народностных меншын, докінця барз много добрых і хосенных, коло векшыны вшыткых зробленых подій, і тых добрых, і тых, коло котрых ся чоловік їмать за голову, ся стрічам із єдным і тым самым проблемом. Не мам то пораховано, но єм пересвідченый, же одгадом аж коло 80 процент вшыткых подій, котры мають робити Русины про Русинів, за грошы выділены на русиньску културу, не має на своїх пропаґачных матеріалах ани єдной „руськой“ буквы і вшытко є одкомуніковано в рамках пропаґації лем по словацькы.

Хоць розоберати быв єм ту міг досправды якбач хоцькотру із одгадованых 80-ох процент із ґрантів підпореных подій, і вірьте тому, же кідь є мій одгад планый, так скоріше в тім, же єм дав іщі мале чісло, як в тім, жебы єм то пересадив, замірям ся на подію, котра бы мала быти нашов „першов ліґов“, і котрій єм ся коло їй выникнутя барз тішыв.

Вже од понеділька нас у Свіднику чекать тыждньовый Фестівал културы Русинів Словеньска. Кідь ся у 2013-ім році орґанізовав першыраз, досправды єм быв радый. Фестівал дістав і моралну підпору од Округлого стола Русинів Словеньска (ОСРС), докінця ся там зробило святочне засіданя русиньской платформы. Фестівал єм брав, і нелем я, а і цілый ОСРС, як добру думку, жебы зробити конкуренцію українізачному фестівалу у Свіднику, котрый ся там орґанізує уж веце як шість десяток років, і котрый доднесь баламутить Русинів. Хоць дотеперь не стало ся то, же кідь зачнуть Русины робити властный фестівал, Українці ся возьмуть і скінчать, як собі то наівно думали дакотры з нас, і так єм пересвідченый, же наш фестівал у Свіднику днесь має своє місце, же є з рока на рік якостнішый, же з рока на рік є то досправды все проґрамово веце і веце русиньске, нарозділ од омногых іншых фестівалів, де мож чути і видіти вшытко, лем не Русинів. Но з чім не можу быти спокійный, то є ціла комунікація і пропаґація фестівалу.

Фейсбуковый фанпейдж свідницького фестівалу комунікує чісто по словацькы. То уж ани не є, же по русиньскы латиніков, бо не знаме писати азбуков, але чісто по словацькы. Інтернетовый сайт правда має і русиньску верзію, но по русиньскы ся там дочітате лем основны інформації, котры ся з рока на рік не мінять – не треба їх наново тлумачіти. Із актуалных інформацій тогорічного проґраму ся там чоловік по русиньскы не дочітать нич, окрім днів окремых подій. Кідь ся потім чоловік посмотрить на проґрам і видить, же там має мати почас тыждня Здружіня інтеліґенції Русинів Словеньска лекцію і бісіду на тему Русины в огрожіню асімілації, тисне ся до рота вопрос, ці є лекція іншпірована чісто словацьков орґанізаціов і пропаґаціов фестівалу.

Уж ани не знам, ці найвекшым faux pas, або найвешков слабоумностьов, котра гранічіть із ображіньом, было про мене публікованя холем основного плаґату з проґрамом. Кідь ся чоловік потішыв, же „конечні холем дашто“ были орґанізаторы валушны зробити по русиньскы, немило чоловіку выбило очі, же є то „Програма протягом тижня“. Гей, точно так. На русиньскім плаґаті писано по україньскы. Значіть, свій „бой“ проти українізачного фестівалу орґанізаторы того русиньского якбач дістали до фазы „воюй їх збройов“. Хотіло бы ся сміяти, кібы то не было так смутне.

Досправды не мам нич проти того, жебы фестівал у Свіднику быв. Докінця му жычу успіх. І як єм спомянув высше, тото не є проблем лем того фестівалу. Лемже покля фестівал має быти тым „топом“ в русиньскій културі на Словакії, покля то докінця є фінанцовано із грошей на русиньску културу, пак бы і комунікація фестівалу мала быти по русиньскы. Не хочу ся мішати до того кілько фестівал дістав, є то здібность орґанізаторів і рішаня комісії, котру орґанізаторы своїм ґрантом пересвідчіли. І є то в порядку.  Но з тых грошей бы ся могло дати пару евр дакому, хто ся о русиньску комунікацію постарать. Без языка то не буде фестівал русиньской културы, але сканзен, де ся прийдеме посмотрити на дашто хоць шумне, але мертве. І ку тій смерти такым способом помагать і фестівал.

Фестівал має мото: Од Русинів про вшыткых. Старайте ся, дорогы орґанізаторы, жебы то не скінчіло так, же од Русинів про вшыткых, лем не про Русинів.

Петро МЕДВІДЬ