22. 10. 2020: 130 років од народіжня Александра Стойкы – єрархы і політіка

В тых днях минуло 130 років од народжіня священика, церьковного єрарху, політіка і общественного діятеля на Підкарпатьскій Руси Александра Стойкы. Короткым екскурзом до історії припомянеме собі тоту особность нашой історії.

Народив ся Александер Стойка 16-го октобра 1890-го року в селї Карачин на Підкарпатю. У 1910-ім роцї закінчів Ужгородьску ґімназію, пак далше продовжовав штудовати на богословскых семінаріях – наперед в Ужгородї, далше в Будапештї, де закінчів богословіє у 1915-ім роцї.

В роцї 1916 быв рукоположеный на ґрекокатолицького священика і служыв архіваріусом і секретарём промадярьскы орьєнтованого мукачівского єпіскопа Антонія Паппа. Під впливом того  того єпіскопа у Стойкы сформовали ся сімпатії ку Мадярьску.

Александер Стойка барз скоро карьєрно поступав в рамках церьковных посад Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії. У 1930-ім роцї быв призначеный каноніком, у 1931-ім роцї вже быв ґенералным вкарём, і у 1932-ім роцї став мукачівскым єпіскопом. Орґанізовав благодійну поміч бідным на Підкарпатьскій Руси і фінанцовав публікованя ґазеты НедѢля, котра підтримовала прорусиньску і прочехословацьку орьєнтацію.

Єпіскоп Стойка сімпатізовав з промадярьскы напряменыма русиньскыма політіками. По Віденьскім арбітражу із дня 2-го новембра 1938-го року, што значіло приєднаня до Мадярьска Ужгорода, Мукачова і южной части Підкарпатьской Руси, єпіскопска юрідікція Стойкы наперед обмеджовала ся на анексовану теріторію. Із той причіны пізнїше привітав такзване „поверненя“ решты теріторії до Мадярьска, значіть анексію цїлой Підкарпатьской Руси гортіёвскым Мадярьском. То одбыло ся в марцї 1939-го року і він втогды обновив свої церьковны власти над цїлов теріторіёв Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії.

В юни 1939-го року быв Александер Стойка призначеный за посланця верьхной палаты мадярьского парламенту, де вєдно з посланцями нижнёй палаты – Андріём Бродіём, Штефаном Фенциком, Михаілом Демком і далшыма, кликав по запроваджіню автономії, котру Мадярьско приобіцяло Підкарпатьскій Руси.

То, же будапештьскы власти не хотїли сповнити тото приобіцяня, і цілкова позіція Мадярьска, што до Русинів, выкликали неспокійность епіскопа.

Александер Стойка быв так само познатый як меценат, котрый давав заказкы русиньскым малярям як Адалберт Ерделі, Осиф Бокшай ці Александер Грабарь. Єпіскоп не дожыв ся кінця войны, вмер на 53-ім роцї жывота 31-го мая 1943-го року в Ужгородї.

Петро МЕДВІДЬ, лем.фм, статя оброблена за: П. Р. Маґочій: „Енциклопедія історії та культури карпатських русинів.“ Языкова управа: ред. АРК в СР.

Script logo