23. 2. 2020: 270 років од народжіня Івана Куткы

Іван Кутка (Иоаннъ Кутка) нар. ся 23. фебруара 1750 у Сукові, втогдышнёго Угорьского кралёвства, днесь на теріторії Словакії, умер у 1812 роцї в Ужгородї, втогдышнёго Угорьского кралёвства, теперь на теріторії Україны. Быв священиком, педаґоґом, церьковным і културным діятелём на Підкарпатьскій Руси.

Штудовав філозофію в Кошіцях і теолоґію в Ужгородї, быв высвяченый на священика у 1775 р. Од 1777 р. быв секретарём єпіскопа Мукачовской ґрекокатолицькой єпархії Андрія Бачіньского, учів основы літурґії в Ужгородьскій духовній семінарії (1777 – 1786) і быв єй ректром (1783 – 1786). Быв тыж парохіалным священиком в Мукачові (1785 – 1794), єпіскопскым каноніком (1794) і ґенералным вікарём капітулы в Ужгородї (1809).

Почас піослїднїх років жывота І. Кутка выдав анонімно букварь церьковнославяньского языка під назвов „Букварь языка рускаго‟ (1797), якый потім перевыдавав ся трираз (1799, 1815, 1846) і в якім є видный вплив розговорного языка Русинів. Опубліковав тыж „малый‟ (1801) і „великый‟ (1803) катехізм. „Малый‟ катехізм („Катехисїсъ малый или наука православно-христїанская‟ быв значно популарный меджі Русинами і быв 11-раз перевыданый, послїднїй раз у 1931 р. („Макый катехизмъ‟). Тота книжка, але тыж друге выданя букваря, были перевыданы і коротко проаналізованы з лінґвістічного погляду Іштваном Удваріём (1997, 1998).

Література: István Udvari, „Kutka János katekizmusa, Buda, 1801: egy XIX század eleji ruszin kulcmű“, Hungaro-Slavica 1997: Studia in honorem Stephani Nyomárkay (Budapest, 1997), old. 329-333; Іштван Удварі, „Катехизис Іоанна Кутки (Buda, 1801): карпаторусиньскый ключовый твір зачатку ХІХ ст.‟, іn Anna Bolek et ak., eds., Slowiane Wschodni między językiem a kulturą (Kraków, 1997), s. 105-11; Михаил Капраль, „Издания Иоанна Кутки в истории русинского литературного языка‟, Studia Russica, XVII (Будапешт, 1999), с. 248-290.

Iван ПОП „Енциклопедія історії та культури карпатських русинів“ зоставителїв П. Р. Маґочія і І. Попа, Ужгород: Видавництво В. Падяка, 2010, с. 386-387, переклад з україньского до русиньского языка: А. З.