25. 3. 2022: Ювілей Мирославы Хомяк, учытелькы і авторкы лемківской ґраматикы

То перша повоєнна учытелька лемківского языка, але і спілавторка першой повоєнной ґраматикы.

24. марця сполнило ся 80 років од народжыня Мирославы Хомяк, першой повоєнной учытелькы лемківского языка.

To окрем інчого долголітня педаґоґ і культурна діячка, а предовшыткым особа, котра як єдна з першых по 1989 р. анґажувала ся в роботы, маючы на ціли кодифікацию лемківского стандарду русиньского языка.

Лемківскій почула іщы дома

Мирослава Хомяк пришла на світ 24. марця 1942 р. в Устю Рускым, одкале як пятрічна дітина была в 1947 р. насильно выгнана вєдно з родином на західні землі повоєнной Польщы.

До рідного села змогла вернути в 1972 р., де прожыват доднес. Скінчыла росийску філолоґію і протягом такой 40 років выкладала тот язык в середній школі. Професийне знаня східньославяньского языка дало єй можніст досліджати єй рідный – лемківскій.

Коли в Польщы была основана перша повыселенча лемківска орґанізация – Стоваришыня Лемків (квітен/апріль 1989 р.), Мирослава Хомяк была єдном з делеґаток на І Конґрес орґанізациі, а дальше выбрана як член Головного Заряду. Вєдно з тым взяла активну участ при першых роботах кодифікациі лемківского вариянту русиньского языка.

В «Бесіді» з 1990 рока (ч. 3-4/4-5), яка была посвячена реляциі з І Конґресу Стоваришыня Лемків, в біоґрамі нововыбраных членів заряду, про М. Хомяк чытаме м.ін., же є то «[…] автор першой части лемківской ґраматыкы (в машынописі), ІІ част в тракті писаня». Мирослава Хомяк єст єдном і з тых осіб, якы в 1991 році реактивували ґорлицкє Общество Руска Бурса.

Учытелька. Першы кодифікациі

З періодом по системовій трансформациі вяже ся дальша цінна діяльніст Мирославы Хомяк. Коли Міністерство Освіты Польской Республикы дозволило основати пункты вчыня лемківского языка в школах (1991 р.), была як раз першым повоєнным учытельом лемківского языка (фактично Лемкы такой через піл столітя были позбалены системового вчыня в школах).

Хомяк початково выкладала лемківскій в основній школі в Устю Рускым і Кунковій, пак в ґімназиі в Устю Рускым. Од 2000 р. вчыла лемківского языка в І

Загальноосвітнім Ліцею ім. М. Кромера в Ґорлицях.

Реалиі вчыня початково были тяжкы. Зачала рыхтувати найперше сондажовы дидактичны материяли, якы пізнійше были основом до выданя офіцийных підручників (выдавала іх во спілпрацы зо Стоваришыньом Лемків).

Мирослава Хомяк написала пару підручників для молодшых кляс, в тым чыслі лемківскы букварі (1992-93, 1996 рр.), чытанкы (1993, 1995 рр.), словникы (1992, 1996-97 рр.), та ґраматику – «Лемківска ґраматыка для діти» – в 1992 р.

Значучым успіхом было выданя в 2000 р. при спілпрацы з польскым вченым, проф. Генриком Фонтаньскым, першой повоєнной лемківской ґраматикы – «Ґраматыка лемківского языка», яка стала ся єдном з основ сучасного стандарду русиньского літературного языка.

Основы для молодшых

Через рокы свойой діяльности была орґанізаторком та активном участничком семінарів для учытелів лемківского языка. Мирослава Хомяк являт ся авторком вельох книжок присвяченых методиці вчыня лемківского языка, котрых лем деякы приміры можете видіти горі (в пізнійшых роках зрыхтувала пару публикаций вєдно з Фундацийом Спераня Лемківской Меншыны «Рутеніка»).

За свою роботу была нагороджена польском державом медальом Комісиі Нацийональной Едукациі і Золотым Крестом Заслугы. Єст лавреатком престіжной Преміі ім. Кірила і Методия признаной Світовым Конґресом Русинів і Фундацийом Штефана Чепы. В 2012 р. лемківскє середовиско в Польщы подякувало Мирославі Хомяк за єй значучы осягніня признаньом Нагороды ім. Никыфора (Епифана Дровняка), яка єст схвалена Капітулом Стоваришыньом Лемків.

Підручникы Мирославы Хомяк дотепер хоснуют ученикы і матуристы лемківского языка. З методичных пибликаций корыстают учытелі. Книжкы тоты сут головным джерелом знаня основ рідного языка молодых Лемків.

На многы і благы літа!

Севериян КОСОВСКЫЙ, ЛЕМ.фм

(Публікуєме в оріґіналї – лемківскім варіантї русиньского языка.)