27. 4. 2018: Держава вазалiв

  • Копія скулптуры Яна Адолфа Вітека, котру святочно одгалив теперїшнїй презідент СР Андрей Кіска (першый справа).

    Копія скулптуры Яна Адолфа Вітека, котру святочно одгалив теперїшнїй презідент СР Андрей Кіска (першый справа).

  • Скулптура Яна Кулiха, о знову поставлїня котрой ся веде судный спор.  

    Скулптура Яна Кулiха, о знову поставлїня котрой ся веде судный спор.  

Рїшіня словацького суду, котре бы мало навернути скулптуру совєтьского вояка на Дуклю, є высміхом властным ґероям – Чехам, Словакам, Русинам, конзерваціёв​ комунізма, потверджінём вазалской державы – вшыткым, лем не хоронїнём авторьскых прав.

Минулый тыждень Окресный суд Братіслава ІІ вырїшыв, же на Дуклю бы ся мала вернути скулптура совєтьского вояка, котрому дякує жена за высвободжіня. На суд дали проти Воєньского історічного інштітута скаргу потомкове Яна Куліха, котрый є автором того „художнёго“ твору. Кулихова родина арґументовала тым, же автор то робив про тото конкретне місце, і они як наслїдници жадають дотримованя авторьскых прав. Воєньскый історічный інштітут в роцї 2014 дав на Дуклю копію оріґіналной скулптуры чехословацького вояка і „совєтсько-чехословацьку пєтну пару“ дав до інтерьєровых просторів. Затля іщі незакінченый судный спор, кідьже была можливость одкликати ся проти вердікта, што воєньскый інштітут і має в планї, є нонсенс словацького судницьтва, і то такой з дакілько причін.

Покля ся бавиме о авторьскых правах, потім бы суд мав смотрити на то, хто першорядо бы мав мати тоты права і чія скулптура бы там мала „авторьскы“ стояти. Скулптура чехословацького вояка зо збранёв в позіції даваня чести павшым, котру зробив академічный скулптор Ян Адолф Вітек, была на памятнику на Дуклї одкрыта у 1949-ім роцї. Комуністічный режім єй у 50-ых роках дав гет, не была добра із ідеолоґічных причін. Вазалы могли в тім часї дяковати лем Червеній армадї, як кібы нихто іншый за свободу не вмерав. Скулптуру вояка в тім часї вычеряла дївка з квітками, котра дяковала, кому іншому, совєтьскому воякови од академічного скулптора Йосефа Маёвского​. Наконець там скінчіла скулптура Кулиха, котра там была до, як уж єм спомянув, 2014-го року. Значіть, кідь бісідуєме о авторьскых правах, же хтось робив скулптуру про конкретне місце, не до інтерьєру, де суть авторьскы права автора першой, припадно і другой скулптуры? Чого має ексклузівіту авторьскых прав Кулих, кідь бы єй мав мати першорядо Вітек? Навеце, многы правници спохыбнюють обще даякы права Кулиха, кідьже свій твор „продав“, значіть держава му за нёго дала грошы.

Векшый проблем як область правна, суть далшы аспекты вырїшіня судкынї о правах Куліха. Бо в процесї не іде лем о права Кулиха, а і о дашто омного векше, основнїше. Іде о прінціпы.

Покля бы вырїшіня суду стало чінным, і скулптура Куліха бы ся мусила вернути на Дуклю, ішло бы о небезпечный прецеденс судом хороненой конзервації ідеолоґії комунізма і признаня прав ёго слугам, перед правами ёго жертв. Кулих вступив до Комуністічной партії Чехословакії в роках, коли партія посылала людей на смертны кары, вела монстерпроцесы, панькала ся Сталінови і він на основі того свого вступу зачав быти єдным із „найлїпшых“ скулпторів, значіть оплатило ся му. Зачатком нормалізації докінця робив перевіркы вытварників, контролёвав, ці можуть творити, або мають іти до фабрикы, припадно на поле. О тім, што вырїшовало в тых справах, не треба говорити. Ёго вірность режіму вынесла го на посаду ректора Высокой школы вытварных умень. Ёго скулптура на Дуклї є обїднавка злочінецького режіму, не подяка Червеній армії. Жертвов комунізма є в нашім припадї Вітек.

Далшым небезбечным прецеденсом бы было, же „незалежне судницьтво“ бы в такім припадї вырїшыло, же і у 2018-ім роцї є Словакія, наперек свому членьству в Европскій унії і Североатлантічній аліанції, яковсь вазалсков державов великого брата Кремля, котра радше потупить своїх ґероїв, жебы прославляти чуджіх. Ніт, не думам, же совєтьскым воякам, котры дали свої жывоты за свободу, не треба быти вдячныма. Они не могли зато, же Сталін нам з їх освободжінём приніс далшу окупацію і діктатуру. Но то не є припад Дуклї. На Дуклі воёвав, примушено, намісто того, жебы через Підкарпатя шумнї продовжовав на Словакію, Чехословацькый армадный корпус ґенерала Людвіка Свободы, котрый там быв властно загнаный на кырвавы яткы. Чім менше пережыє, тым лїпше. Они там суть похованы. Чехы, котрых в корпусї бвёвало найвеце, Русины, котры были другов найвекшов народностьов у Свободы і Словаци. Є то першорядо цінтерь чехословацькых вояків і є тым найменшым проявом почливости ку нашым воякам, жебы їм там давав честь чехословацькый вояк. На котрых совєтьскых воєньскых цінтерях стоїть скулптура чехословацького вояка, котрому дякує совєтьска жена? Притім Свобода перешов великый фалат совєтьской теріторії.

Таке рїшіня суду, покля бы стало чінным, бы было просто высміхом нашым героям – Чехам, Словакам, Русинам, котры положыли свої жывоты на престол свободы своёй державы. І то є, кібы сьме нич высше спомянуте не взяли до увагы, тото найосновнїше, а головно тото найпаскуднїше на цїлім припадї. Жадна держава, котра є слободна, котра є холем дакус коло розума, не буде сміяти ся зо своїх ґероїв, не будуть їй властны ґерої обєктом потупы, жебы прославляти ґероїв чуджіх. Же ся то діє в роцї, коли навеце святкуєме сторічніцю републікы, за котру там похованы дали жывоты, є уже над силы порозумліня.

Не знам, хто бы ся мав ганьбити веце. Ці „незалежна судкыня“, котра може штось таке на судї допустити, держава, котра буде алібістічно тихо, бо суд є „незалежный“, хоць потупує народны інтересы, або родина Кулиха, котра бы мала радше быти тихо, же їх предок став про властный профіт і карьєру слугом режіма, котрый є словацьков леґіслалтівов названый як „злочіненцькый“. Не знам. Но знам, же Словакія має теперь можливость, жебы ясно задекларовала, ці є і надалше вазалсков державов, або ніт. Ці честує свого ґероя, чехословацького вояка, котрый може быти Чехом, Словаком, Русином, або ці ся му з чуджіма ґероями сміє над гробом.

Петро МЕДВІДЬ

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.)

 

Script logo