29. 11. 2018: Засїдав народностный выбор. Словакія приготовлює стратеґію про народностну културу

У віторок, 27-го новембра 2018, в Братїславі проходило 31-ше засїданя Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы Рады влады Словацькой републікы про людьскы права, народностны меншыны і родову рівность. За русиньску народностну меншыну брали участь Петро Медвідь – член выбору і Ян Липиньскый – заступник члена выбору, председа Округлого стола Русинів Словеньска.

Представителїв народностных меншын чекав на остатнїм тогорічнім засїданю богатый, 11-пунктовый проґрам. Были інформованы о новій стратеґії, котру Словакія притовлює, але і о сітуації односно хоснованя языків народностных меншын ці приготовлёваню методікы перепису населїня у 2021-ім роцї.

 

Приготовлює ся нова стратеґія

На засїданю брала участь Яна Орліцька, коордінаторка творіня Стратеґії розвитку містной і реґіоналной културы і културы народностных меншын Словацькой републікы 2030. Тота участным одпрезентовала цїлї новой стратеґії.

Ку стратеґії минувшый тыждень проходили партіціпатівны стрїчі із представителями народностных меншын. Меншыны беруть участь на творїню того документу, на котрім Міністерство културы Словацькой републікы робить од юна і на їднаня влады бы го хотїло передложыти на кінцю марца 2019-го року. Документ, котрый бы мав дістати леґіслатівну подобу і тым быти обовязуючім, має за цїіль підпору комплексного і довгодобого розвитку містной і реґіоналной културы і културы народностных меншын „як части утримательного дінамічного інклузівного розвитку комуніт і модерной креатівно і іноватівно орьєнтованой економікы в реґіонах, містах і селах на Словакії“, підняти якость жывотной уровни і жывота жытелїв, звекшыти хоснованя културного потенціалу ці підняти міру порозумлїня і солідарности.

Орліцька підкреслила, же із робочіх стріч з меншынами, котры абсолвовала ґрупа, яка творить стратеґію, мають много добрых, позітівных думок, котры будуть запрацованы у фіналній верзії того документу. Представителї меншын дістали на засїданю презентацію, котра обсягує заданя, методіку, пропозіцію обсягу, але і візії приготовлёваной стратеґії.

Меншыны будуть мати стрїчі з робочов ґрупов і в слїдуючім роцї і будуть конзултовати твореный матеріал. Так само буде стратеґія іщі проїднавана і на далшім засїданю народностного выбору.

 

Вопросы у списованю іщі не суть ясны

Участны дістали і інформацію о приготовлованю методікы списованя населїня у 2021-ім роцї. На приготовлїня методікы была покликана і експертна ґрупа, де мають представителя і народностны меншны, котры там заступать Таня Рундесова.

Найдіскутованїшым проблемом новой методікы є вопрос можливости записованя собі двох народностей з акцентом на материньскый язык. Словакія бы можностёв записовати собі дві народности хотїла іти по взорї держав як Мадярьско, Чеська републіка ці Польща, котры то запровадили уж в поперенім списованю у 2011-ім роцї. З експертами з тых держав проблематіку двох народностей у списованю Штатістічный уряд Словацькой републікы конзултовав.

За двоїту народность од зачатку протестовали представителі Русинів і Сербів у выборі, часть мадярьскых, ромскых і чеськых представителїв. Штатістічный уряд, жебы здобыти векшый діапазон поглядів, зорґанізовав і пробу, скликав ґрупу 10-ох представителїв меншын на выходній Словакії у Кошіцях, котры мали одповідати на вопросы односно записованя двох або єдной народности в списованю, ці на вопросы односно материньского языка.  Подля остатнїх інформацій, котры одзвучали на выборї, суть проти такой можливости уж лем представителї першых двох споминаных народностей, русиньской і сербской. Пробна ґрупа мала дати так само за правду тым, котры суть за записованя двох ідентіт. Но о тім, як будуть наконець вызерати вопросы, ці буде мож зазначіти собі дві народности, іщі все не є вырїшено і експертна ґрупа буде на тій методіцї далше робити.

Представителї меншын были на выборї убезпечены, же будьяк будуть вопросы в слїдуючім списованю встановлены, Штатісітнчный уряд буде робити інформачну кампань, жебы каждый міг добрї зрозуміти вопросы, і жебы спьсованя мало штонайобєктівнїшы резултаты. Уповномоченый про народностны меншыны Ласло Буковскый членам повів, же на кампань про народностны меншыны бы мали быти выдїлены окремы грошы і прямо з Фонду на підпору културы народностных меншын, жебы народностны орґанізації могли робити в тій сферї достаточну освіту.

 

Фонд бы мав фунґовати лїпше

На засїданя быв запрошеный і директор Фонду на підпору културы народностных меншын Норберт Молнар. Тот познакомив участных, же ку 26-му новембру 2018-го року было підписаных і выплаченых 1319 проєктів із цїлковой кількости 1447. 16 жадателїв одступило од реалізації проєкту, решта проєктів бы ся мала підписати в найблизшім часї.

Молнар признав, же выплачаня проєктів не проходило так, як было обіцяне, но арґументовав тым, же про фонд то быв іщі лем першый рік єствованя, же контролю минулорічных проєктів робив іщі Уряд влады Словацькой републікы, котрый мав на старости меншынову културу перед фондом, же была піддімензована кількость робітників фонду і далшыма обєктівныма причінами. Слїдуючій рік видить позітівнїше і грошы із проєктів бы хотїв фонд выплачати уж в першій половинї рока. Тому бы мало помочі, же контролёвати стары проєкты буде уж сам фонд, навеце звекшыло ся чісло робітників іншітуції на 12, з чого 8 має рїшыти лем ґранты.

Директор так само інформовав, же в слїдуючім роцї не буде потрібна 20-процента співучасть в проєктах про діґіталны медії, як тому было тот рік. Потїшуючов інформаціёв є і то, же народностны періодікы не будуть належати до державной помочі de minimis, котра обмеджує максімалну суму грошей, яку може орґанізація дістати за три по собі слїдуючі рокы на 200 тісяч евр, што бы комплїковало діялность такых орґанізацій, котры окрем медій роблять і далшы културно-сполоченьскы проєкты, і котры такым способом можуть легко перекрочіти встановлену суму.

Представителї меншын так само дістали ку діспозіції таблічкы з перерозділінём грошей на слїдуючій рік і были інформованы, же першы вызвы на слїдуючій рік уж суть публікованы і мож писати проєкты.

 

Приручник ся перераблять

Марія Прекоп, ґенерална директорка Секції народностной і інклузівной освіты, котра є під Міністерством школства, наукы, баданя і шпорту Словацькой републікы, знова інформовала о сітуації односно приготовлёваного учебника Познакомме ся, народностны меншыны (Zoznámme sa, národnostné menšiny).

Учебник, котрый мав быти про школярів основных школ і наконець мать стати лем приручником про учітелів, із котрого будуть школярїв учіти о меншынах, на попереднїм засїданю остро крітізовали русиньскы представителї, але і членове далшых меншын – мадярьской і хорватьской.

Як на віторковім засїданю повіла Марія Прекоп, проблематічны части публікації ся перерабляють так, жебы были меншыны спокійны і нова верзія книжкы буде знова передложена на контролю і членам народностного выбору. Русины звертали увагу главно на части, котры до учебника протисла україньска меншына або такы, котры выкликовали представы, же Русины і Українці суть єдно населїня в Словацькій републіцї.

 

Стрїча з експертами Европской харты

На выборї дістали представителї меншын і інформацію о Справі о ставі хоснованя языків народностных меншын на теріторії Словацькой републікы за період років 2017 аж 2018. Справу зробив Уряд влады Словацькой републікы вєдно із Урядом уповномоченого влады Словацькой републікы про народностны меншыны.

Документ выходить зо збераня даных, котре проходило формов анкеты од авґуста до октобра 2018-го року. Ословлены были села, але і далшы орґаны самосправы і держанвой справы, котры суть обоязаны хосновати меншыновый язык. Із дотеперь робленых анкет мала тота нейвысшу выповідну вартость, кедже одповіло аж 98 процент звідованых. Подля здобытых інформацій є тренд у хоснованю меншыновых языків у практіцї позітівный, чісло тых, котры то дотирмують ся піднимать.

Так само было председом выбору Ласлом Буковскым, котрый є уповномоченым про народностны меншыны, членам выбору припомянуто, же слїдуючій тыждень будуть на Словакії проходити стрїчі Выбору експертів Европской харты реґіоналных або меншыновых языків з представителями меншын. Меншыновый выбор ся знова зыйде аж в новім роцї, у фебруарїі.

Петро МЕДВІДЬ, лем.фм