9. 7. 2019: Світовый конґрес дале веде Лявинець (на фотцї). Важным про СКР є далше списованя населїня

5-го і 6-го юла 2019-го року в Любовняньскый купелях на Словакії проходили штири пленарны засїданя XV. Світового конґресу Русинів (СКР). Кресло председы СКР і на третїй дворічный мандат здобыв Др. Штефан Лявинець із Мадярьска (родак із Підкарпатя). В резолуції з конґресу находить ся і части, котры занимають ся будучім списованём населїня.

Делеґаты окрем робочіх частей конґресу были участны і на Днїі Русинів Словакії, котрого термін тот рік переніс ся із 12-го юна, коли є тото свято на Словакії схвалене Світовым конґресом Русинів, на 5-го юла, жебы могли на нім брати участь і гостї конґресу споза граніць. Културный проґрам, на котрім выступали главно домашнї, але і загранічны ансамблї і інтерпреты, одбыв ся на амфітеатрї Дубне в селї Камюнка. Участным на Днї Русинів Словакії быв і підпредседа словацького парламенту Бела Буґар, котрый ся участным коротко зо сцены приговорив.

 

Одкрытя і діскусія

Першый день пленарных засїдань быв святочный і діскусный. Світовый конґрес Русинів своїм писмом поздоровили презідентка Словацькой републікы Зузана Чапутова і премєр влады Словацькой републікы Петер Пеллеґріні, якый і фінанчно підпорив проходжіня конґресу на Словакії вєдно із председом Пряшівского самосправного краю Міланом Маєрьскым. Того на святочній части одкрытя заступала ведуча Одбору културы Пряшівского самосправного краю Емілія Антолікова. Конґрес пришли поздоровити і далшы цїнны гостї.

Почас святочного одкрытя были переданы і Премії Василя Турка-Гетеша за область розвитку русинськой културы, котры здобыли тот рік Анна Кузмюкова і Іван Поп. Председа СКР передав і діпломы далшым русиньскым особностям і орґанізаціям. (Веце о першій части конґресу мож дочітати ся ту.)

По святочній части слїдовало перше пленарне засїданя, в рамках котрого прочітав свою справу о діятельстві СКР і Світовой рады Русинів за дворічный меджіконґресовый період председа СРР Штефан Лявинець. Окрем іншого вказав вшыткы писма, котры были од нёго загнаны україньскым властям, але і меджінародным інштітуціям в дїлї узнаня прав Русинів Українов і їх діскріманції з боку той державы. Свою справу прочітала і Ревізна рада СКР, котра інформовала о господаріню конґресу за остатнї два рокы. Пополїдне, в рамках другого пленарного засїданя проходила діскусія приголошеных делеґатів конґресу.

 

Засїданя комісій і оцїнёваня роботы членьскых орґанізацій

Суботняйшый робочій проґрам зачінав дополїдне засїданём конґресовых комісій, котрых є пять: про освіту і язык, про културу, про історію, про масмедії і выдавницка діяльство, про турізм і ґранты. В тім самім часї засїдав і IX. Світовый форум русиньской молодежи, котрый окрем іншого выбрав собі свого нового председу. Тым став Петро Ярінчік, председа орґанізації молоды.Русины із Словакії.

Почас третёго пленарного засїданя СКР в суботу дополїдне наперед выслухали делеґаты справы о діяльстві од председів окремых конґресовых комісій і о їх планах до будучности. Олена Дуць-Файфер, предсидателька Комісії про освіту і язык СКР пропоновала, жебы конґрес орґанізовав переглядку дїтьскых декламаторів із членськых держав конґресу, што бы могло помочі тому, жебы дїти познали окремы варіанты русиньского языка. Ку темі роботы з дїтми бісїдовав і председа ґрантовой комісії Владимір Противняк, якый вказав на то, же минулый рік успішно зреалізовав ся табор про дїтей із членьскых держав СКР на Словакії, но тот рік проєкт подля ёго слов не быв підпореный (комісія такый проєкт не дістала). Подля слов Противняка треба глядати путь, жебы тот табор міг робити ся реґуларно шторік, жебы русиньскы дїти не кінчіли в україньскых таборах, што ся теперь подля ёго слов діє.

Комісія про історію знова пришла із пропозіціями, жебы выдавати в рамках конґресу книжкы і зобрникы, вєдно із културнов комісіёв бы хотїли робити на книжцї о народных кроях Русинів. Масмедіялна комісія звернула увагу на то, же треба обновити і зробити функчнов вебсторінку СКР, де бы были нелем основны інформації о конґресі і Світовій радї Русинів, але і вшыткы документы, резолуції, загнаны писма у веце языковых варіантах, жебы были доступны нелем членам конґресу, но і шырокій публіцї, котра інтересує ся тыма дїлами.

По комісіях оцїнив перед делеґатами дворічну роботу новый председа Світового форуму русиньской молодежи Петро Ярінчік. За тым выступали членове Світовой рады Русинів, котры оцінёвали роботу своїх орґанізацій – тых, котры суть членами конґресу, а і тых, котры не суть, за остатнїй період. На кінцю третёго пленарного засїданя делеґаты на пропозіцію делеґацій за окремы державы одголосовали новый склад Світовой рады Русинів, значіть выконного орґану СКР в меджіконґресовім періодї.

Новый склад Світовой рады є: Мартін Караш за Словакію, Андрій Копча за Польщу, Микола Бобинець за Україну, Штефан Лявинець за Мадярьско, Ян Чопік за Чеську републіку, Дюра Папуґа за Сербію, Міё Шайтош за Хорватію, Ґеорґій Фірцак за Румунію і Джім Кепчар Каміньскый, котрый за Северну Америку вычеряв у Світовій раді Джона Ріґеттія. В радї сидить і Петро Ярінчік за Світовый форум Русиньской молодежи а Павел Роберт Маґочій, котрый є честным председом Світовой рады Русинів.

 

Вольбы нового председы СКР

Четверте пленарне засїданя в суботу пополїдне одкрыв честный председа Світовой рады Русинів Павел Роберт Маґочій. Першым пунктом были вольбы нового председу Світовой рады Русинів, котрый є єдночасно і председом СКР.

До волеб приголосили ся двоми кандідаты, котры выступили перед вольбами і презентовали свої цїлї у функції председы делеґатам. Кандідатами были Штефан Лявинець, дотеперішнїій председа, і Микола Бобинець. Кандідаты ся вже у выборах стрїтили перед двома роками в хорватьскім Осієку, но втогды быв іщі третїй кандідат Джон Ріґетті. Покля Микола Бобинець збудовав свою кандідатуру на тім, же кебы быв председом СКР, легше бы ся му бісїдовало з україньскыма властями о узнаню Русинів і можности записати собі русиньску народность в слїдуючім списованю населїня на Українї, Штефан Лявинець говорив о продовжованю зачатой ним роботы і о общіх темах, котры суть потрібны про цїлосвітовый русиньскых рух.

Вольбы скінчіли єднозначно про детеперїшнёго председу Штефана Лявинця. Тот здобыв 55 голосів од 80-ёх голосуючіх делеґатів. Микола Бобинець уж другый раз програв і свій голос му дало лем 24 делеґатів. Єден голос быв неплатный. Бобинцёви істо не помогло, же остатнє узнесіня Світовой рады Русинів, котра засїдала 18-го мая 2019-го, саботовав. Світова рада втогды вырїшыла протестовати писмом проти україньского Закона о фунцкіонованю україньского языка як державного языка, котрый є діскріміначный односно народностных меншын. Микола Бобинець пізнїше писав, же рада ніч таке не прияла, же чуджі обчане вмішують ся до дїл Україны і діштанцовав ся од документу. Тото, але і далшы попереднї актівіты, котры ішли проти діятельства конґресу, были Бобинцёви на конґресї припоминаны веце делеґатами.

 

Послинили функцію честного председы і секретаря

Старновый председа Штефан Лявинець по вольбах потвердив у функції секретаря конґресу Владиміра Противняка, котрый з ним сполупрацовав уж в попереднїх періодах. Председа так само запропоновав додаткы до штатуту СКР, котры были делеґатами схвалены.

Додатками мінить ся і посилнює функція честного председы Світовой рады Русинів і секретаря конґресу. Председа теперь вже прямо на основі додатку в штатутї веде части пленарных засїдань конґресу, почас котрых голосує ся о складї новой Світовой рады Русинів і о новім председови СРР. Честный председа тоту функцію повнив уж на остатнїх двох конґресах, но не было то зазначено в штатутї як ёго функція. Так само честный председа офіціално одтеперь репрезентує СКР на їднанях, на котрых не може быти председа. Іде головно о їднаня в Северній Америцї. Так само буде одтеперь позываный на кажде засїданя Світовой рады Русинів як сталый член.

Секретарь СКР може подля нового додатку підписовати як штатутарь документы намісто председы СКР, покля то выжадує час, наприклад подаваня ґрантовых проєктів, но все аж по схвалїню председом. Тото рїшіня є чісто практічнов справов, кедьже председа не є на Словакії, і не все ся допереду дасть доїднати підписованя документів.

 

Резолуція апелує на перепис і денаціоналізацію через церьков

Завершалным пунктом остатнёго пленарного засїданя XV. Світового конґресу Русинів было приятя резолуції і оголошіня орґанізатора слїдуючого конґресу. XVІ. Світовый конґрес Русинів одбуде ся в Польщі (планує ся, же то буде в Криніці) і орґанізатором буде Стоваришыня Лемків.

Зо схваленой резолуції, котрой текст буде опублікованый, мож спомянути главно три важны пункты. Конґрес реаґує на то, же в роцї 2020 має быти на Українї і у 2021-ім роцї в остатнїх европскых державах проходити далше списованя населііня. Делеґаты конґресу в документї мають надію, же фурмуларї будуть методічно приготовлены так, жебы знова Русины могли ся ясно приголосити ку своїй народности і свому материньскому языку без будьякых похыбностей в тых термінах і деформацій резултатів. Апелують на Україну, жебы конечно узнала на державній уровни народность Русин і дала у формуларях ку списованю населїня окрему колонку про народность Русин, як і окрему колонку про материньскый язык русиньскый. З тым, же тоты резултаты будуть пак правдидо публікованы, і не будуть врахованы до резултатів як субетнос україньского народа. Одкликують ся при тім на меджінародны документы, котрых сіґнатарём є і Україна, і котры ґарантують народностным меншынам і їх языкам охрану і розвиток. Делеґаты при тім підкреслили, же так є то у вшыткых демократічных европскых державах і Україна хоче быти меджі тыма державами, хоче стати членом Европской унії, што Русины вітають. Но якраз зато мусить Україна дотримовати европскы демократічны штандарды, котры дотуляють ся людьскых і меншыновых прав.

Што до списованя, СКР у резолуції апелує і на русиньскы орґанізації, котры не суть членами конґресу, жебы споїли ся силы і помогли тоты орґанізації з актівностями перед списованём населїня з тым цїлём, жебы резултаты были про Русинів знова успіхом.

Далшым важным пунктом резолуції є выражіня знепокоїня над тым, же через церьковны обряды проходить денаціоналізація Русинів, і то єдно в котрій церькви, і в котрій державі, бо діє ся то всягды. З резолуціёв будуть познакомлены державны і церьковны власти, як і меджінародны інштітуції, котрых ся тота тема дотулять.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм