1. 7. 2022: Достойны наслїдници

Кедь перед 160-ма роками Духновіч, Павловіч, Добряньскый з підтримков пряшівского єпіскопа Йосифа Ґаґанця основали Общество святого Йоана Крестителя, якбач ани снити не могли о тім, яку роль буде мати тото общество о 140 років пізнїше.

Быв рік 1862, кедь нашы будителї за підтримкы єпіскопа Ґаґанця вырїшыли основати общество, котре буде выховлёвати молоду русиньску ґенерацію, нову інтеліґенцію, в котрій відїли шансу на воскресіня русиньского народа. В тім короткім першім періодї єствоованя той орґанізації подарили ся досправды великы дїла.

Общество зрядило Фундацію Александра Духновіча, жебы могли штудовати і тоты штуденты, котры походять з бідных русиньскых условій і не мали бы грошы на то, жебы їх родічі послали штудовати.

Славный русиньскый інтернат Алумнея, руська бурса – як єй назвав у своїх споминах і єден з найзнамішых выхованцїв Юлій Ставровскый-Попрадов, быв проєкт, котрый інтернатну выхову молодых штудентів запровадив нелем в рамках русиньского середовиска, але быв то реално обще першый інтернат на теріторії днешнёй выходной Словакії.

Жаль, общество не мало легку долю, реално фунґовало і могло дїяти лем пару років. Пак было знова обновлене дїятельство почас того, кедь у Пряшові быв на посадї єпіскопа владыка Ґойдіч, но по комуністічнім пучі в Чехословакії было общество заказане.

Нащастя, оно не вмерло. Єднако як не вмер ани русиньскый народ, котрый быв заказаный тым самым режімом. Як Русины, так і общество лем як кебы чекало на то, коли прийде час, і буде обновлене. Тот час пришов, знова вдяка ґрекокатолицькым священикам, котры зістали і русиньскыма родолюбами а патріотами, у 2003-ім роцї.

Самособов, з дакус іншыма цїлями в порівнаню з роком 1862, але кедь ся на то чоловік посмотрить лїпше, ани не так цалком. Думка воскресіня народа через выхову новых ґенерацій зістала, лем то, яков путёв тото робити, ся приспособило добі, але главно потребам.

Кедь бісїдуєме днесь о Обществі святого Йоана Крестителя, пак бісїдуєме о тых статечных, вірных народу священиках на Словакії, котры знова усвідомили собі, же выхованя молодой ґенерації мусить быти реалізоване і церьквов, а што є главне, тота выхова мусить проходити в материньскім русиньскім языку.

Є правдов, же общество было обновлене аж у 2003-ім роцї, а могли бы сьме повісти, же кедь ся дакус спамятали Русины і зачали ся голосити ку свому, так пришло і общество. Но оно то так не є.

Ґрекокатолицькы священици як отець Франтішек Крайняк, котры пак обновили і общество, духовній выхові Русинів по русиньскы, воскресіню народа вірили уж у 1980-ых роках, коли не было офіціално Русинів, коли не было офіціално русиньского языка, і они вже сідали за стіл і зачінали робити на першых перекладах Біблії.

За рокы свого дїятельства в тім найновішім періодї общества, має тота орґанізація за собов много хосенной, потребной роботы.

То вдяка обществу маєме літурґічны переклады, днесь уж і молитвенник, будеме мати цїлый Новый завіт, то вдяка обществу росне нова ґенерація людей, котра окрем церьковнославяньского языка, котрый честуємє і хочеме собі сохранити як наш цїнный поклад і дїдовизну, буде брати як штось природне, же Євангеліє, Апостол, молитвы, літурґію мож чути і молити ся і у своїм материньскім языку.

А кедь тот язык стане природным і про церьков, не буде причіны, чом бы він не мав быти природным в каждій сфері жывота.

Так як перше общество із 19-го столїтя не мало легку долю по смерти єпіскопа Ґаґанця і зміцнїню мадярізачного тиску, ани сучасне общество не мало легку долю, а просаджованя русиньскых перекладів было даколи досправды аж геройством.

Но оно то стояло за то. Я пересвідченый, же без священиків з общества бы словакізація церькви мала омного легшу путь, а докінця думам, же без русиньскых священиків, котры на парохіях підтримують русинство, бы ани робота нашых цівілных орґанізацій не мала такы успіхы, якы за веце як 30 років при роснутю чісла Русинів можеме відїти.

Зато сміло мож повісти, же днешнє общество, днешнї священици з общества, суть достойныма наслїдниками основателїв як Духновіч і Павловіч. І вірю, же історія їм дає якраз коло тых будителїв честне місце у своїх капітолах.

Петро МЕДВІДЬ. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР.