13. 4.2022: Наша спільна памят: 75. річниця выгнаня

Вшыткых нас лучыт памят. Бо без памяти не мож проєктувати будучности.

В 2022 р. споминаме на смутну, 75. річницю Акциі «Вісла» – операциі, яка довела до остаточного знищыня Лемковины, кєд же корінный єй нарід был выселеный на західні і пілнічны землі повоєнной Польской Республикы.

Акция «Вісла» зачала ся рано 28. квітня/апріля 1947 р. В тот ден было выселюване єдно з нашых сел на східній Лемковині – Щавне. Хотячы упамятнити тоты смутны подіі, в суботу – 30. квітня/апріля 2022 р., зыйдеме ся в місцях, якы не лем символично – але і фактично – засвідчуют про траґедию нашых дідів, родичів і дальшых поколінь Лемків.

Спільнота памяти

До спільнотовых упамятнінь 75. річниці Акциі «Вісла» кличут вєдно Стоваришыня Лемків і Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях.

Першым пунктом в проґрамі буде одданя чести жертвам лаґру працы в Явожні при лемківскым місци памяти. Квітя при памятнику, што был одкрытый перед пятьома роками, положыт делеґация Стоваришыня Лемків, яка символично буде ішла з чужыны на Лемковину. Подіі в Явожні заплянувано на 11.00 год.

Місцьом, де тым разом прозвучыт великодня молитва за вшыткы жертвы выгнаня, буде невелика бывша грекокатолицка церков св. Михала в неістнуючым по выселінях селі Білична (бл. Ізб, ґміна Устя Рускє). Памятковый храм то єдиный обєкт, якій лишыл ся гын по проведеній примусовій депортациі жытелів. Окрем того – як і в інчых порожніх селах – стрітити годны сме гын лем овочовы дерева, камінны кресты, капличкы і цмонтір. Тота част проґраму заплянувана є на 14.00 год.

Пак зобраны переіхают до Устя Руского, де під славным памятником в центрі села зложене буде квітя в памят нашых предків. Хоц устяньскій памятник первістно был вознесеный в чест борців з Лемковины за свободу вчас ІІ світовой войны і тзв. добровольців, з причыны декомунізацийного процесу  – актуальный зміст таблиці голосит про памят на вшыткых жытелів Лемковины, што дознали террору з боку німецкого, совітского і комуністичного режімів.

Посліднім пунктом упамятнінь буде стріча, яка зачне ся о 17.00 год. в просторах ґорлицкой Руской Бурсы. В тій части буде місце на спомины выселенців, як тіж доповіди і выступліня запрошеных гостів.

То не конец

Окрем реченых центральных упамятнінь, річницьовы акценты являт ся і на дальшых лемківскых подіях, якы будут орґанізуваны нашыма обществами.

Певністю споминовы акциі будут одбывати ся вчас ХІ Медженародного Бієнале Лемківской/Русиньской Культуры в Креници (20.-21. мая), а тіж на LXII Лемківскій Ватрі на Чужыні – в Михалові (5.-6. серпня/авґуста). Тогорічна ХХХ Лемківска Творча Осін (8.-9. жолтня/октобра), яка пройде в Білянці і в Рускій Бурсі в Ґорлицях, окрем споминів на Павла Стефановского (1932-2021), буде своім проґрамом упамятняла і выселіня з 1947 р.

Стоваришыня Лемків, Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях і певністю інчы лемківскы орґанізациі будут того рока споминати на 75. річницю Акциі «Вісла» і на інчы способы.

Приміром Петро Мурянка плянує взновити выданя книжкы «А Вісла дале плыне», яка явила ся на 60. річницю депортациі. Ведучый Стоваришыня Лемків і режысер, Андрий Копча уж тепер працує над реализацийом ІІІ части фабулярного фільму «Акция Вісла. Поворот».

Севериян КОСОВСКЫЙ, Наталія МАЛЕЦКА-НОВАК, ЛЕМ.фм.

(Публікуєме в оріґіналї – лемківскім варіантї русиньского языка.)