19. 11. 2023: Місто Пряшів почало з обновов памятника Духновіча
Місто Пряшів в середу, 15-го новембра 2023-го року, закінчіло проєкт великой ревіталізації публічных пространств на Намістю молодежи і сусїднїм Духновічовім намістю, котрый почав іщі кінцём лїта 2022-го року.
Цїлковы вытраты на ревіталізацію, в рамках котрой два малы паркы дістали нову подобу, были понад 800 тісяч евр, і векшыну грошей на то місто здобыло з еврофондів.
На Духновічовім намістю є домінантов памятник русиньского будителя Александра Духновіча, котрый є твором русиньской скулпторкы Олены Мандіч-Шіналі. Памятник быв одкрытый в році 1933, почас Днів руськой културы, што была в меджівойновім чехословацькім періодї каждорочна подія, в рамках котрой Русины маніфестовали свою културу і єствованя.
Памятник стояв у центрї міста, недалеко Катедралного собору святого Йоана Крестителя, перед Духовнов семінаріёв. Но по тім, што семінарія была збуряна з причіны будованя новой будовы Театру Йонаша Заборьского, Духновіч нашов своє нове місце в другій половині 1970-ых років коло рікы Ториса, де днесь ціле намістя має назву якраз по тім русиньскім будителёви.
Уже довгый час памятник потребовав реконштрукцію. Добров новинов є, же Місто Пряшів якраз в тых днях, по ревіталізації пространств в околіці памятника, почав і з реконштрукційов самого памятника.
Робить ся перша фаза
Ословили сьме віцепріматора міста Пряшів Петра Крайняка, жебы нам повів веце о початых роботах на памятнику.
„Было веце людей, котры уж в минувшых роках о тоту тему інтересовали ся, і хотїли памятник дати до порядку. Не сьме теперь у фазї, жебы сьме памятник перенесли назад до центра міста. Теперь в данім місцї перешла ревіталізація публічных пространств з еврофондів, але на памятник ся притім забыло. І так сьме уж на ярь повіли, же то треба вырїшыти,“ повів Петро Крайняк.
І кедь то тримало довше, наконець Містьске заступительство міста Пряшів схвалило 14 тісяч евр на реконштрукцію памятника.
„Кедьже уж приходить зима, теперь оправить ся лем верьхня часть памятника – бронзова скулптура Духновіча. Скултура ся ручно чістить, пак ся буде восковати,“ продовжовав віцепріматор. За ёго словами воском ся заборонить тому, жебы скулптура арджавілa, законзервує ся, спевнить то матеріал.
„В далшій части бы ся мав дати до порядку і мраморовый підставець, главно часть, де ся давають квіткы, бо там ся то цїле розпадать. Буде треба і нове шпарованя, а наново золотом зробити написы, котры на памятнику суть.“
Тото ся подля Петра Крайняка буде рїшыти в слїдуючім роцї з тым, же вытраты на верьхню часть памятника бы мали выйти на 12 тісяч евр.
Під дозором памяткового уряду
Реконштрукчны роботы на памятнику робить фахова фірма із Спішской Новой Всі. Твор Олены Мандіч-Шіналі є записаный як Народна културна памятка, і так обнова выжадує дотриманя поступів, котры місту ку реконштрукції дав Крайскый памятковый уряд в Пряшові.
„Памятковый уряд задефіновав способ оправы памятника. І зато ся роботы стримали, бо треба было посудок од памяткового уряду. Уряд пак буде участный і на перевзятю докінченой реконштрукції а оцїнить роботу. Робить ся то під ёго дозором,“ інформовав віцепріматор.
Добгый час шпекуловало ся о тім, кого є властно маєтком памятник Духновіча. І тото ся подарило вырїшыти при тім, як місто рїшыло можность оправити го.
„Было то неясне. І зато ся рокы вопрос реконштрукції не рїшыв. Но документами сьме теперь дішли до того, же памятник є маєтком міста Пряшів,“ повів Крайняк, котрый додав, же тот факт нашли аж в двох документах, причім єден є з часів, коли ся памятник переношав на нове місце, де є теперь, а другый є з року 1994.
Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, языкова і ґрафічна управа: АРК в СР.
