19. 4. 2021: Лемкы в Ермітажы

Єден з найславнійшых і найвекшых музеів світа, Державный Музей Ермітаж в Санкт Петерсбурґу, гостит в своіх порогах XV медженародну едицию «Діалоґу Культур», орґанізувану безпрофітовом орґанізацийом Медияконґрес «Спільнота Журналистів». В рамках той подіі вказуваный є фотопроєкт Михала Шымко і ґрафічкы Домінікы Хмєлевской пн. Лемко. Unnamed. Безіменны.

Як выглядала бы Лемковина неназначена выселінями?

Яку Лемковину носиш в собі? Знаш одкале походиш? Памяташ про своє коріня? То звіданя, котры дає собі і нам спілавтор выставы Михал Шымко. «Лемко. Unnamed. Безіменны» веде нас ріжныма сферами і періодами лемківского жытя: народины – жытя – выселіня – туга – поворот / познаня нового жытя – смерт / памят. Хоснуючы коляж, авторы проєкту ожывляют опустошены села.

«Вшытко зачало ся пару років тому, коли дотер єм до споминів з выселіня моіх прабабы і бабы. Ім повело ся вернути зо Свєбодзіна до Зындрановой, але вельом родинам і іх приятелям на жаль ніт» – оповідат Михал Шымко. «Родину теты Каплоньчыковой другій раз выселили. Дітхнуло ня, што днес нияк ся про тото не бесідує і што лемківскы села вмерают, порожніют, неє в них жытя. Такым селом, котре стало мі ся особливі близкє, є Тиханя. Рішыли сме вєдно з Домініком Хмєлевском звідати ся: што бы было, кєд бы не было акциі «Вісла»? Ци тоты опустошены села были бы полны жытя?» – продолжат М. Шымко.

Дует Хмєлевска-Шымко взял сучасны фотоґрафіі і вклиіл на них архівальны знимкы. «Залежало нам на тым, жебы вказати безмір той траґедиі. Барз важне є червене колесо на коляжах. В культурі колесо означат Бога, нескінченіст, вічніст, гармонію, єдніст, полноту, Небо, Сонце, душу, духовый, жіночый елемент, час, охорону пред демонами. Хтіли сме получыти минуліст з теперішністю» – пояснят М. Шымко.

Не нашло ся місце на выставу в Польщы, нашло ся в Ермітажы

Коляжы мают перенести публику в неістнуючый, выкреуваный світ, якій хтіли бы видіти сучасны Лемкы. Не находит ся він в територияльных границях полудньово-східньой Польщы, але в серцях і памяти жыючых гын Лемків.

Михал оповідат, што выставу хотіл вказати в парох місцях, але стіртил ся з одмовом з огляду на нішову тему. Рішыл выслати зголошыня на «Діалоґ Культур». Є то медженародна подія, котра дає нагоду стрітити ся молодым журналистам і студентам журналистикы та поділити своім досвідчыньом в медияльній обшыри. Проходит в Петерсбурґу, а орґанізує єй Медияконґрес «Спільнота Журналистів».

Михал Шымко то історик штукы і журналиста, докторант Університету Мариі Кюрі-Склодовской в Люблині, досліджат проблем достоменности в лемківскій і русиньскій наівній штуці. Публикує в такых маґазинах як «whiteMAD», «Uroda Życia», «Podróże», «Zwykłe Życie». В 2019 р. печатал книжку пн. Daleko/Blisko. Historie o tym, jak dogonić świat.

«Мій тато є Лемком і то завдякы ньому знам о своіх предках. Єст скарбницьом знаня о тым, што лемківскє. То він оповідал, як выселили його бабу і діда, як вернули і оселили ся в опустошеным селі. Хто тепер буде бесідувал о Лемках, як не молоде поколіня?» – констатує Михал.

Наталія МАЛЕЦКА-НОВАК, ЛЕМ.фм

(Публікуєме в оріґіналї – лемківскім варіантї русиньского языка.)