2. 2. 2023: Нештоденны істориі – Лемковина

Польска Телевізия (ТVP) в рамках веденой кампаніі цифровой реконструкциі старых фільмів находячых ся в єй архіві в остатніх днях выпустила здіґітализуваный образ о діяльности леґендарного Репрезентацийного Ансамблю Лемків в Польщы «Лемковина». Тот неоціненый, 25-минутовый фільм был накрученый рівно 40 років тому.

В репортажы під наголовком «Нештоденны істориі – Лемковина» можеме видіти колектив в моменті, коли был він найбільше успішный.

Гарасимович і «Лемковина»

В тамтым часі долголітнім приятельом ансамблю был знаный польскій поета Єжы Гарасимович, якій часто заходил до Білянкы до хыжы родины Трохановскых. То як раз він являт ся тым, што веде обзераючого по лемківскій культурі.

Спілпраца Гарасимовича з «Лемковином» была успішна. Польскій поета інспірувал ся тым, што виділ і чул при своіх лемківскых камаратях. Одтале в його творчости можеме найти так вельо знаків і одкликань до Лемковины – як того місця, де Гарасимович ся добрі, як поета, почувал. І зато тіж в ноным фільмі, чытат він своі вершы, а єден з них (бодай найпопулярнійшый, бо посвяченый ансамбльови) являт ся на самым початку:

Góry i ludzie z nieba schodzą,
Trochanowscy prowadzą basy.
Przez wieś wiodą jak niedźwiedzia,
Jak jastrząb skrzypeczki płaczą.

To Sławko gra, skrzypce trzyma,
smykiem zahacza o szczyty dalsze.
A bas Piotra jak wicher wydyma
banie na cerkwi w Bielance.

Góry i ludzie z nieba schodzą,
Na drodze życzliwa ciemność.
Wreszcie po latach tych przy stole
zsiadło się ze mną morze Łemków.

Jedna nad nami Łemkowyna
i jeden Święty Jerzy czuwa.
Jezus na tronie wypoczywa,
czesany w koki jak Samuraj.

Окрем основателя ансамблю Маестра Ярослава Трохановского і його найблизшой родины (жены Стефаніі і діти), в репортажы можеме видіти і чути Петра Трохановского, Федора Ґоча ци братів Горощаків. Kамера обнимат і на хвилю товдшынього конферансиєра «Лемковины» – Павла Стефановского. Видно вшыткых товдышніх членів колективу, серед них і тых, якых ніт уж з нами.

Фільм єст поділеный на дві части. Перша то проба і выступ ґрупы до камеры TVP на фоні біляньского краєвиду, a друга то стріча за столом з Єжы Гарасимовичом. Образ єст доступный дармо на сайті cyfrowa.tvp.pl.

1983 рік

Репортаж авторства K. Koтулі i Ю. Міхалка єст з 1983 р. То важный рік в істориі діяльности «Лемковины», кєд же як раз товды были зорґанізуваны І Пленеровы Варштаты Ансамблю – «Лемківска Ватра» (о істориі той ініциятивы чытайте за тым мотузком).

Самы 80. рокы ХХ ст. то період найбільшого розвитку і успіхів. «Лемковина» каждого рока орґанізувала дальшы едициі «Лемківской Ватры», а в 1984 р. при участи ансамблю в Новым Санчы была зорґанізувана перша по выселінях выстава «Łemkowie / Лемкы», куратором якой явил ся Антоний Крог. Ансамбль в 1987 р. одбыл славетне турне по ЗША і Канаді.

Репрезентацийный Ансамбль Лемків в Польщы «Лемковина» был основаный Ярославом Трохановскым в 1969 р. в Білянці (споминовый допис Я. Трохановского чытайте в «Лемківскым Річнику 2019»). Через вшыткы рокы до демократизациі жытя в Польщы колектив был неформальном соспільно-політичном лемківском орґанізацийом, яка старала ся за права і добро Лемків. Істория славной «Лемковины» фурт остає недосліджена – віриме, што внет тото ся змінит.

Севериян КОСОВСКЫЙ, ЛЕМ.фм.

(Публікуєме в оріґіналї – лемківскім варіантї русиньского языка.)