2. 4. 2020: Кралёва: „Знали бы сьме од септембра годины в русиньскых вечурнїх школах добігнути.‟

З причіны пандемії нового тіпу коронавірусу окремы державы прияли різны рештрікції. На Словакії так само были прияты тверды обмеджіня, котры мають бранити скорому розшырёваню вірусу і інфікації великой кількости людей.

Закаказаны были културно-сполоченьскы події, суть одкрыты лем склепы з основным товаром, перервало ся і навчаня на школах. Покля културно-сполоченьксы події, як різны векшы або меншы фестівалы, презентації, концерты, мож зрушыти або перенести на пізнїшу час, коли ся жывот верне до нормалных коляїв, школа має свій розпланованый гармоноґрам і має фунґовати почас цїлого року.

Словацькый резорт школства такой по запертю школ нарядив онлайн навчаня і так ся дїти, хоць сидять дома, каждый день занимають школьскыма задачами через тому присвячены інтернетовы сайты, вдяка котрым з нима комунікють їх учітелї і давають їм і задачі. Інша є сітуація з русиньскыма вечурнїма школами, котры на таку сітуацію не были приготовлены і мож повісти „зістали стояти.“

Вечурнї школы русиньского языка

На Словакії моментално існують лем дві основны школы з навчалным языком русиньскым, з того лем єдна є повноорґанізованов школов – першый і другый ступень, друга є малокласна школа. На дакілько далшых основных і матерьскых школах є навчаня русиньского языка.

Практічно неєствуючу сіть русиньскых школ вже восьмый рік має намагу доповнёвати проєкт вечурнїх школ русиньского языка Обчаньского здружіня Колысочка, котре веде Люба Кралёва. Тоты школы фунґують найчастіше на школах як добровольны кружкы русиньского языка в годинах пополудню.

Проєкт є фінанцованый через ґрантову сістему Фонду на підпору културы народностных меншын (скорїше то была ґрантова сістема в компетенції Уряду влады Словацькой републікы).

Вже тот факт вечурнї школы робить дакус іншыма. Не можуть фунґовати на прінціпі школьского року, але календарьного, кедьже каждый календарьный рік є треба подати ґрантовый проєкт. Як нам повіла Люба Кралёва, в тім календарьнім роцї є 27 клас у вечурнїх школах, в котрых учіть 25 учітелёк. На рік было планованых 37 годин про кажду класу, но теперь зістали школы заперты.

Годины бы сьме знали добігнути

„Вшыткы вечурнї школы фунґують так, же нашы учітелькы учать в нормалных школах. Тоты зістали зеперты, значіть і нашы школы суть позаставлены,“ інформовала редакцію предсідателька Колысочкы і ґарантка проєкту вечунїх школ.

„Мушу побісїдовати з учітельками, што робити дале, ці наприклад учіти електронічно. Теперь сьме мали мати і семінары про учітелькы, котры робиме по окремых окресах каждый рік в рамках проєкту. Кедь не будуть до кінця юна отворены школы, пак якбач будеме мусити вшытко стигнути зробити в місяцях септембер аж децембер. Кедьже ідеме подля календарьноро року і рахуєме робочі тыжднї, мімо вакацій, пак нам выходить, жебы сьме мали зробити 37 годин в каждій класї. Думам, же кебы од септембра фунґовали школы, знаме зробити дїтям не по єдній, а по двох годинах тыжденно, і так тото чісло годин добігнути. Но мушу ся доїднати з учітельками,“ говорить о можливостях Кралёва.

Може будеме думати і над онлайн навчанём

Кралёва бісїдує, же словацька влада подля нёй прияла правилны обмеджіня, котры можуть помочі тому, же Словакія не буде тяжко постигнута пандеміёв, і в септемберї вже школы будуть нормално фунґовати. Но то днесь якбач не знать нихто повісти зо стопроцентнов певностёв. Зато приготовленым треба быти і на онлайн навчаня. „Маєме властну інтернетову сторінку, значіть не є планов думков і то, жебы сьме тот сайт обогатили о можность онлайн навчаня, кебы то было потребне. Але хочу вірити, же в септембрї уж будеме вшыткы здоровы, же ся нам ніч не стане, же то Словакію дакус обыйде,“ говорить Кралёва

Далшов алтернатівов, як выповнити проєкт, кебы ся зачало учіти пізнїше і не было мож стигнути вшыткы годины, є подля нёй притовити з дїтми концерты, проґрамы на Николая ці ку Рождеству.

„Значіть, кебы не быв достаток одученых годин, схоснуєме тоты грошы такым способом, бо приготовлёваня такых проґрамів сьме робили і в минулости, но ниґда на то не выстарчіли грошы. Концерты дїтей притім мали великый успіх і у родічів, бо робили сьме тоты події з дїтми у сполупраці з професіоналами, наприклад так, же на єдній сценї были і нашы дїти і умелцї з ПУЛС-у. Але професіоналный розвиток нашого сайту, де бы сьме могли учіти онлайн є релевантна алтернатіва.“

Інштрукції затля жадны не пришли

Схвалены проєкты бы мали дотирмовати часовый гармоноґрам і напланованы выступы, котры были написаны в жадости о ґрант. В тім припадї наприклад кількость одученых годин. Но то платить в припадї, коли держава не обмеджує актівности людей.

Бізовно буде мусити Фонд на підпору културы народностных меншын, єднако як то зачав вже робити Фонд на підпору уменя, зачати переоцїнёвати то, як може за даных условій жадатель ґранту выповнити вшыткы задачі, жебы не мусив вертати часть грошей, припадно цїлу суму. Передовшыткым в такых припадах проєктів, як суть вечурнї школы, котры фунґують цїлый рік і так уж часть проєкту была за першы місяцї реалізована.

Зато сьме ся звідали Любы Кралёвой, ці за тот час, одколи были прияты обмеджіня, дістала од фонду даякы інштруцкії односно сітуації і можности реалізації проєкту так, жебы ся грошы не мусили вертати.

„Ніт. Дотеперь сьме ніч односно сітуації не дістали. Хотїли од нас даякы даны ку проєктам, котры суть іщі з року 2018, але ніч інше. Окрем контролных мейлів, сьме ку сучасній сітуації не дістали ніч. Мы іщі докінця ани не маєме підписану змлуву на то рік. Докликати ся там є все тяжко. Но знаме, же проєкт быв схваленый, вірю, же грошы прийдуть, зато ся проєкт вже реалізовав аж доколи школы не заперли,“ повіла панї Кралёва.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм, жрідло фотоґрафій: Обчаньске здружіня Колысочка.