2. 9. 2023: Чехословацька память і амнезія

Про обєктівный історічный погляд бы было треба бісїдовати о другій окупації.

21-го авґуста як в Чеській, так і в Словацькій републіцї припоминать ся каждый рік інвазія войск Варшавского пакту і наслїдна окупація Чехословакії совєтьсков армадов, котра закінчіла ся аж у 1991-ім роцї. Лемже то не была перша совєтьска окупація Чехословакії.

Бруталнов воєньсков силов перерваный демократізачный процес в Чехословакії, знамый як Пражска ярь, быв про жытелїв державы, котра іщі в меджівойновім періодї належала меджі демократічны країны, а была єдинов демокраціёв шыроко-далеко, великым шоком.

А нелем про них. І дакотры політіци не могли вірити тому, же такы крокы односно Прагы зробила Москва.

Проблемов є, же я зясь не знам порозуміти тому, де ся в тых людях і політіках нашов тот оптімізм, же Москва аж така зла не буде, і Чехословакія може іти на путь якогось „соціалізма з людьскым лицём“. Бо кедь маєме говорити обєктівно о історії, то не была перша, але друга совєтьска окупація Чехословакії.

Кедь совєтьска армада у 1944-ім роцї зачала ослободжовати Підкарпатьску Русь, меджінародно признану теріторію Чехословакії, барз скоро ослободжіня вычеряла окупація. Гей, нияк іншак ся процесы на Підкарпатю не дадуть назвати, лем окупачным процесом.

Чехословацькы політіци властно не мали контролю над ослободженов теріторіёв, вшытко контролёвали совєты, їх тайна служба, їх колаборанты, і вшытко мало прямовати ку тому, жебы Підкарпатьска Русь стала частёв Совєтьского союзу. Кличе ся то анексія.

Самособов, Москва намагала ся вшытко робити так, жебы то вызерало леґално, жебы то докінця вызерало як воля народа. Тадь было і „голосованя“. Таке, як сьме недавно могли відїти і на окупованых теріторіях Україны.

Перша окупація совєтами пришла до Чехословакії у 1944-ім роцї а скінчіла анексіёв части теріторії

Но реалность была така, же Чехословакія была дотиснута зречі ся части своёй теріторії, котра уж од ослободжованя была єдночасно і окупована.

Ясне дїло, же почас десяток років, коли в Чехословакії владли комуністы, ніч таке одкрыто не мож было повісти. О тім, же Підкарпатька Русь была даколи частёв Чехословакії, єм ся не дізнав у школї на історії, але з розповідань моёй бабы. В школї была Чехословакія така, яка была по 1945-ім роцї.

Без огляду на втогдышнїй повинный погляд на історію, факт є такый, же перша окупація совєтами пришла до Чехословакії у 1944-ім роцї а скінчіла анексіёв части теріторії. Юрідічный став быв такый властно аж до 1991-го року, ці ся то дакому любить або нїт.

В споминанім роцї проходив референдум, в котрім жытелї днешнёй Закарпатьской области Україны вырїшыли, же хотять быти частёв новой україньской державы. Вырїшыли самы, зато то можеме брати як закінчіня того, што зробила Москва на кінцю войны. То, же жытелї Підкарпатя хотїли навеце автономію в референдумі, то далше дїло.

Але не односно референдума теперь бісїда. Бісїда о тім, же кедь маєме позерати на історію обєктівно, а днесь на ню обєктівно в демократічных країнах можеме смотрити, пак бы до діскурзу в Празї і Братїславі мало дістати ся, же рік 1968 не была лем просто окупація, але друга совєтьска окупація. Котра, нащастя, не скінчіла далшов анексіёв теріторії.

Но хоць перешло уж майже 34 років од револуції 1989-го року, хоць Русины, котры боёвали у Свободовій армії, жертвовали свої жывоты за слободну і обновлену Чехословакію, і пак были зраджены а їх теріторія передана „великому братови“, суть днесь офіціално узнаны у тых твох країнах, о першій окупації ся іщі все якось мовчіть як в єдній, так в другій країнї.

Не знам з чого выходить тота чехословацька память, котра знать о окупації з року 1968, і єдночасно амнезія, котра доднесь якось не памятать на окупацію з року 1944.

Про справедливый історічный погляд бы было треба говорити о другій окупації, а не выхабляти першу. Было бы то нелем обєктівне, але і справедливе, почливе односно Русинів, котры боёвали за Чехословакію, жебы пак зохабили їх вшыткы счезнути на десяткы років, і їх землю, без їх рїшіня, взяли собі іншы.

Петро МЕДВІДЬ. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.Ґрафічна і языкова управа: АРК в СР.