20. 4. 2023: 100 років од народжіня владыкы Івана Лявинця

18-го арпіля 2023 минуло сто років од народжіня русиньского церьковного єрархы, першого пражского екзархы, владыкы Івана Лявинця.

Пережыв нелегкый жывот, но ниґда не зрадив свою церьков, і все памятав, з якого народа походить, о чім свідчіть і то, же і вдяка нёму были офіціално выданы першы русиньскы переклады Єванелій і Апостолів.

Родак з Воловця

Народив ся Іван Лявинець 18-го апріля 1923-го року у Воловцї на Підкарпатьскій Руси, втогдышня Чехословакія, в родинї учітеля. Было їх девятеро дїтей.

По зматурованю на Руській ґімназії в Мукачові продовжовав штудовати богословіє в Ужгородї і пак у Відню. Но кедь скінчіла Друга світова война і родне Підкарпатя анектовала Москва, молодый кандідат на священство ся вже не міг вернути домів, до своёй єпархії.

І так приголосив ся у владыкы Павла Петра Ґойдіча в Пряшові, котрый го прияв і 28-го юла 1946-го року рукоположыв го на священика. Свою першу службу служыв у парохії Завадка, де быв втогды священиком отець Емілій Зорван, з котрым были родина.

Іван Лявинець став секретарём в канцеларії єпіскопа Ґойдіча. Учів на ґімназії, редаґовав духовны часописы Ґрекокакатолицькой церькви

– БлаговѢстник, Зоря і Єдиним сердцем. Од септембра 1949-го року быв шпірітуалом Ґрекокатолицькой богословской семінарії в Пряшові.

Рокы ілеґаліты

Такзваный Пряшівскый собор і насилна ліквідація Ґрекокатолицькой церькви у 1950-ім роцї застигла отця Лявинця у Пряшові. Зачав ся крыти у своїх знакомых і родины. Єпіскопи Ґойдіч і Василь Гопко были інтернованы.

Якраз єпіскоп Гопко з інтернації в Глоговцї загнав іщі в тім самі роцї писмо Іванови Лявинцёви, котрым го повірив рядити Ґрекокатолицьку церьков в ілеґалітї як ґенералный вікарій з вынятковыма правами.

В писмі му удїлив факулту (позволіня) приймати назад до Ґрекокатолицькой церькви тых священиків, котры наперед підписали, же переходять на православіє, но хотїли тото одкликати. В тім часї інтензівно сполупрацовав і з отцём Йоаном Гірком, котрый по обновлїню церькви у 1968-ім роцї став ордінаріём Пряшівской єпархії, а по роцї 1989 пряшівскым єпархом.

У 1955-ім роцї быв Іван Лявинець арештованый і в 1956-ім роцї з далшыма 16-ма політічныма арештантами обжалованый і одсудженый у выконштруованім процесї на штири рокы арешту.

По выконаню кары мав заказ стримовати ся в в Пряшівскім і Кошыцькім краю (у Выходословацькім краю), так пішов до Прагы, де робив робітника. Но притім тайно продовжовав у своїм посланю, котре му было дане церьквов.

Обновлїня Ґрекокатолицькой церькви

24-го марца 1968-го року дістав од Фелікса Давідка, тайного єпіскопа підземной церькви, єпіскопске рукоположіня.

Рік 1968 быв про Чехословакію ключовым Проходив демократізачный процес знамый як Пражска ярь, котрой тварёв став Александер Дубчек. Цїлый процес скінчів інвазіёв войск Варашавского пакту, під веджінём Совєтьского союзу, і слїдуючов окупаційов Чехословакії совєтьсков арміёв.

Но тот короткый час демократізації схосновав і Іван Лявинець. Вєдно з пражскым архієпіскопом Томашком орґанізовав цїлодержавну петіцію за обновлїня Ґрекокатолицькой церькви, котра в тім часї была вже 18 років ілеґалнов. Петіція, вєдно з далшыма намагами духовных Ґрекокатолицькой церькви, была успішна і церьков ся подарило обновити іщі перед інвазіёв.

В апрілю 1969-го року быв призначеный за адміністратора Ґрекокатолицькой парохії при Церькви святого Клімента в Празї (днесь катедралный собор). Там служыв довгы десяткы років, пережыв там револуцію 1989-го року, але і роздїлїня Чехословакії.

Першый пражскый екзарха

Ку 1-му януару 1993-го року роздїлила ся Чехословакія на дві новы републікы. Втогдышня Пряшівска єпархія мусила рїшыти, як старати ся о своїх віруючіх, котры зістали в Чеській републіцї. І так быв ку тій самому датуму еріґованый вікаріат про Чехы і Мораву. Іван Лявинець, як священик, котрый там довгы року служыв і знав тамтешню церьковну сітуацію, став першым вікаріём.

13-го марца 1996-го року быв Папом римскым Йоаном Павлом ІІ. зрдяженый Апостольскый екзархат Ґрекокатолицькой церькви в Чеській републіцї. За першого апостольского екзарху быв призначеный Іван Лявинець.

30-го марца 1996-го року прияв в Базиліцї святого Клімента в Римі од архієпіскопа Мірослава Марусина, якый быв втогды секретарём Конґреґації про восточны церьквы, условне (sub conditione) єпіскопске рукоположіня, кедьже Католицька церьков не хотїла признавати тых єпіскопів, котры были тайно рукоположены. Як пражскый екзарха быв призначеный тітуларьным єпіскопом акаліссеньскым.

Пражскый екзархат рядив владыка Іван Лявинець до 24-го апріля 2003-го року, коли одышов на емерітуру.

Остатнї рокы свого жывота пережыв у Домі святой Єлизаветы в Жернувцї, коло Бырна. Одобрав ся до вічность владыка Іван Лявинець при Божественній літурґії. Было то 9-го децембра 2012-го року. Похорон владыкы одбыв ся в ёго роднім Воловцї пару днів пізнїше, 14-го децембра.

Поет і русиньскый патріот

У 2003-ім роцї владыка Іван Лявинець выдав в Празї збірку Поезії з назвов Цветы на столе, котра вышла в трёх языках. Ёго русиньскы стихы мож найти і в публікації Русинськый ренесанс Том 1 – Антолоґія русинської поезії другої половкы ХХ сторочя, яка вышла в Будапештї у 2008-ім роцї.

Но стихы зачав писати іщі у молодости і хосновав псевдонім Іван Горянин. Ёго перша збірка вышла на Підкарпатю у 1942-ім роцї під назвов Страна простацкая.

Владыка жыво інтересовав ся і о русиньскы дїла, тадь в родинї Лявинцїв і дотеперь маєме вызначных представителїв. Участный быв і на 6-ім Світовім конґресї Русинів в Будапештї. Знав того много, што ся в русиньскім світї робило, і мав много пропозіцій, но і крітічных припомінок.

В половинї 1990-ых років были выданы першы офіціалны переклады Євангелій і Апостолів на неділі і свята, котры доволив друковати втогдышнїй пряшівскый єпарха Йоан Гірка. Тоты переклады вышли і вдяка тому, же на них Іван Лявинець дав позітівну рекомендацію з теолоґічного боку. На што Русины не забудуть.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ. фм, языкова і ґрафічна управа: АРК в СР.