22. 5. 2022: Одбыло ся XI. Меджінародне біенале лемківской / русиньской културы. Зышли ся Русины з европскых держав

Петро Трохановскый дістав Золотый Крест Заслугы.

В днях 20-го і 21-го мая 2022-го року одбыло ся вже XI. Меджінародне біенале лемківской / русиньской културы, котрого орґанізатором є Стоваришыня Лемків. По штирёх роках, кедьже в роцї 2020 з причіны пандемії бєнале не было, знова зышли ся в польскій Криніцї Русины з европскых держав.

Біенале традічно зачало ся в пятніцю коло гробу Нікофора – Епіфанія Дровняка, де была одслужена панахіда нелем за нёго, але і за жертвы Талергофу і Явожна. Панахіду одправляв криницькый православный парох отець протоєрей Петро Пупчык. Пак участны положыли квітя ку памятнику Нікофора в центрї міста, одкыль ішла святочна процесія Русинів аж ку Старому здравотницькому дому, в котрого салї проходив културный проґрам біенале.

Біенале привітало цїнных гостїв

На біенале зышли ся Русины із членьскых держав Світового конґресу Русинів а привітали меджі собов і цїнных гостїв. Сявточно одкрыв в салї подію председа Стоваришыня Лемків і честный член Світовой рады Русинів Андрій Копча вєдно із председом Світового конґресу Русинів Штефаном Лявинцём. За містны власти быв участный Томаш Оцеткєвіч, уповномоченый воєводы малопольского в справах народностных меншын. З Мадярьска пришла говоркыня за Русинів у парламентї Віра Ґіріц і председа Вседержавного русиньского самосправованя Віктор Крамаренко. Біенале гостило і майже цїлу Світову раду Русинів – окрем председы Світового конґресу Русинів Штефаня Лявинця з Мадярька членів рады Мартіна Караша за Словакію, Миколу Бобинця за Україну, Ґеорґія Фірцака за Румунію, Владислава Гаффнера за Чеську републіку, Дюру Папуґу за Сербію, Мія Шайтоша за Хорватію і домашнёго представителя у радї Андрія Трохановского.

Золотый Крест Заслугы про Петра Трохановского

В рамках културного проґраму бєнале одбыли ся три концерты, два в пятніцю і єден в суботу, на котрых одпрезентовали ся фолклорны колектівы і соловы атристы з Польщі, Словакії, Україны, Румунії і Хорватії. Так само была почас цїлого біенале в салї іншталована выстава русиньскых малярїв з карпатьского реґіону, як і з нижнёй землї. Першый пятніцёвый концерт бєнале мав і свою церемоніалну часть, почас котрой вручали ся нагороды. Томаш Оцеткєвіч як представитель містных властей на події вручав Золотый Крест Заслугы Петрови Трохановскому. Удїлив му го презідент Польщі Анджей Дуда за ёго довгорічне дїятельство. Петра Трохановского (на фото справа), або Петра Мурянку, як звучіть ёго умелецькый псевдонім, не є треба представлёвати. То дїятель, актівіста, поет, публіціста, тлумач, пропаґатор родной културы і учітель, а в непослїднїм шорї орґанізатор общественного жывота Лемків. Вдяка ёго поетічній творчости, котра є повязана і з творїнём співанок, мож о нїм досправды бісїдовати як о сучаснім соловёви Лемковины. В русиньскім русї є од 1980-ых років є єдным із основателїв першой по выселїню лемківской орґанізації в Польщі – Стоваришыня Лемків, котре выникло уж в 1989-ім роцї. Основав пресовый орґан той орґанізації, часопис Бесіда, котрый редаґує як головный редактор доднесь. Од початку реактівованя в 1991-ім роцї орґанізації Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях є ёго актівным членом. Довгы рокы редаґовав Лемківскій Річник, мать выданы властны поетічны збіркы ці автобіоґрафічну книгу. Окрем того є і церьковным дїячом, діріґентом.

Премії про Дюру Папуґу і Штефана Телепа

Далше в проґрамі слїдовало вручаня Премії Василя Турока-Гетеша і Народной премії за русиньске уменя імени Івана Манайла Pro Arte Ruthenorum. Обидві премії вручав председа Світового конґресу Русинів Штефан Лявинець. Лавреатом Премії Василя Турока-Гетеша за своє довгорічне дїятельство в русиньскім русї став за 2022-го рік Дюра Папуґа із Сербії. Дюра Папуґа три каденції, од 2009-го до 2015-го року, вів Світовый конґрес Русинів як председа Світовой рады. Є довгорічным членом той рады за Сербію. У 1990-ім роцї быв, втогды іщі в Югославії, спплуоснователём русиньской орґанізації Руска матка, котру пак довгы рокы вів, аж покля го в тім роцї не вычеряв у функції Михайло Фейса. Лавреатом Народной премії за русиньске уменя імени Івана Манайла Pro Arte Ruthenorum став in memoriam домашнїй умелець Штефан Телеп. Премію і з фінанчнов нагородов перевзяла вдова по Штефанови Телепови – Олена Телеп. Грошы, котры ся давають лавреатови премії на умелецьке діяльство, як сама Олена Телеп повіла, підуть про молоду штудентку, котра так само занимать ся вытварным уменём і штудує в загранічу. Штефан Телеп (рр. 1957 – 2021) быв знаный лемківскый малярь. Быв родаком із Перегримкы на Лемковинї, кедьже ёго родічі вернули ся з выгнаня по Акції Вісла. Лемковина оддзеркалёвала ся в ёго творчости. На початку зачінав із фотоґрафіёв, різьбов у дереві, но наконець захопило го малярьство. Од 1992-го року быв членом Клубу штукы при Ґалерії штукы Двір Карваціянів у Ґорлицях. Свої творы презентовав на многых індівідуалных і ґруповых выставах як в Польщі, так і в загранічу. Ёго образы находять в многых пріватных колекціях в Польщі, Нїмецьку, Споєных штатах Америкы, Канадї, Австралії, у своїм збірковім фонді їх має і Музей модерного уменя Енді Варгола в Меджілабірцях. Ходив на русиньскы културны події, де радо выставлёвав своє творче дїятельство. Творы Штефана Телепа были оцїнены веце нагородами.

Біенале мало і свою робочу часть

В рамках біенале проходила і робоча часть проґраму. В пятніцю вечур одбыло ся засїданя Світовой рады Русинів, на котрім быв онланй участный і представитель за Северну Америку Джім Кепчар Каміньскый. Микола Бобинець, представитель за Україну у Світовій радї, а єдночасно коордінатор про русиньскы орґанізації на Підкарпатю, інформовав о сучасній сітуації і роботї, яка подарила ся зробити іщі перед войнов, як і о тім, што могли русинькы орґанізації зробити і на што зареаґовали од початку войны. Рада обговорила і пририхтованя своє выголошіня што про вступу Україны до Европской унії. Так само на засїданю бісїдовало ся о орґанізації слїдуючого Світового конґресу Русинів, котрый має одбыти ся у 2023-ім роцї в Новім Садї в Сербії. В суботу дополудне, іщі перед завершалным концертом XI. Меджінародне біенале лемківской / русиньской културы проходила і робоча стрїча, на котрій членьскы орґанізації Світового конґресу Русинів познакомили ся із своёв роботов почас пандемії. В пятніцю вечур проходила і стрїча русиньскых літераторів.

Петро МЕДВІДЬ, ЛЕМ.фм. Ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР.