23. 9. 2022: Годинка про Годинку

Історія Угорьска є і нашов історіёв.

Хоць календарьно в Европі іщі лїтнї, але подля хвилї практічно уж осїннї днї в століцї Мадярьска мають своє чаро. Ніч на тім не мінить ани сучасна політічна сітуація, як в Мадярьску, так поза граніцю. Акурат теперь дакус веце мож чути, єднако як і в Пряшові або Кошыцях ці іншых векшых містах Европы, по україньскы або по російскы бісїдуючіх біженцїв з Україны.

Попри тім, же Мадярьско, а і Будапешт, приймать біженцїв з Україны, хоць політіка домашнёй влады є у веце дїлах в грубій незгодї з рештов Европской унії, прияла століця бывшого кралёвства і Русинів з европскых держав, котры стрїтили ся на конференції з русиністікы.

Дві позначкы про тых, котры наробили ґрявку на соціалных сітях, як собі Русины доволили робити конференцію в Будапештї, кедь Мадярьско має днесь таку політіку, яку має.

По перше, конференцію орґанізовав русиньскый інштітут вєдно з русиньскым самосправованём і русиньсков посланкынёв у парламентї. На їх позваня Русины пришли до Будапешту, і вдяка спомянутым одбыла ся історічна подія, коли русиньску конференцію привітали просторы парламенту. Як бы сьме ся мали зачати бавити на політічны темы в Мадярьску, то бы было інше дїло.

По друге, сьме охотны прийти і до іншого парламенту, кедь нас привітать. Старчіть, жебы нас вызнали, жебы нас позвали до Верьховной рады, і мы радо прийдеме.

Але вернийме ся до темы. То, же ся дало чути много інтересного, не будеме розписовати на двотомный роман. Так само не треба много писати о тім, же такы події мають значіня, а главно, на такых подїях мож відїти, же русиністіка, наперек многым проблемам, котры маєме в нашім середовиску, має якыйсь проґрес, має і молоду ґенерацію, а і кедь бы собі то дакотры барз желали, жебы ніт, іщі ту даякый тот час Русины і їх наука будуть.

Но што ся авторови того коментаря веце записало до думок, то вопрос, ці крітічный коментарь словацькой професоркы, котра в рамках діскусії крутила головов над тым, же чом Русины, главно на Словакії, так мало бісїдують і знають о Антоніёви Годинкови, кедь то єдна із найвызначнїшых нашых особностей кінця 19-го і першой половины 20-го столїтя.

Правду повісти, роздумовав єм о тім вопросї ходячі по Будапешту, котра ся ку нам, што до хвилї, аж так тепло не справовала. Сам собі єм клав вопросы, што властно вшытко о Годинкови знам.

Славіста, історік, академік Мадярьской академії наук, ректор Печской універзіты і честный председа Підкарпатьского общества наук, мадярьскы Русины му присвятили премію, ёго публіцістічны тексты так само вышли вдяка Русинам в Мадярьску… мадярон!

Так, тото слово, мадярон, бы могло быти як одповідь на вопрос, чом так мало властно бісїдуєме о Годинкови. Він не вітав Чехословакію, вернув до Мадярьска, там ся відїв, там жыв і дїяв. Лемже, і то треба підкреслити, він много зробив про Русинів, і кедь ёго політічный погляд быв промадярьскый.

Думам, же метаня вшыткых „мадяронів“ до єдного міха є барз велика дурнота, і є то вплив чехословацькый, або іщі шпеціфічніше – словацькый.

То Словаци такой по выникнутю Чехословакії хотїли, жебы одторгнути ся од будьякой сполочной історії з Мадярами, як кебы тісяч років не жыли з нима вєдно, і одторгнути ся од вшыткых особ, котры не прияли тот єден правилный політічный напрям, в тім часї чехословацькый.

Русины ся якбач тому приучіли. На другім боцї, аж так барз не одстригли сьме ся од омного векшых політічных авантурістів, котры были проросійского, прочехословацького, проукраїньского, і чорт знає якого напряму, котры напрямы мінили подля того, якый політічный вітор дув. Знаме о них часто омного веце, а притім многы не зробили про Русинів ани проценто з того, што Годинка.

При ходжіню по Будапешту, століцї, котра захоплює своёв маєстатностёв, чоловік даколи аж чує зрозуміня про тото, чого Годинка зістав на другім боцї граніцї. Але не тото є основным.

По навернутю з конференції знова вытягнув єм Час гурше ги вода, тексты Годинкы, і знова їх перешов. Я пересвідченый, же о Годинкови треба бісїдовати веце. Жебы сьме о нїм мали знати, мали о нїм учіти, мали штудовати ёго дїло. Же каждый міг бы собі найти холем „єдну годинку“ про Антонія Годинку, включно школ.

Петро МЕДВІДЬ. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР.