24. 2. 2017: Рукы гет

Матиця словацька є найстарша словацька културна орґанізація, заснована іщі в роцї 1863. Єдным із співоснователїв той інштітуції быв докінця і русиньскый будитель Адолф Добряньскый, котрый мав щіры односины із словацькыма будителями. Докінця в ёго обыстю мала быти на початку канцеларня, або єдна з першых. Не є то нич чудне. Словацькым будителям ішло втогды єднако так, як і нашым о то, жебы народ міг ся еманціповати, розвивати, жебы были признаны ёго права.

Матиця словацька має у своїм пописі роботы розвивати словацькый патріотізм, укріпляти народне усвідомлїня Словаків, документовати, хоронити, сприступнёвати народну културну дїдовизну Словаків ітд. На тото своє діятельство бере немалы грошы прямо із державного розрахунку словацькой державы, з котрой фінанцує або дофінанцує і свої центры мімо Словакії. Про інформацію, в роцї 2016 Матиця, значіть єдна орґанізація, господарила із 2-ма міліонами евр. Народностны меншыны, котрых є на Словакії узнаных 15, господарили із 3,8 міліонами евр. Не бісїдую о тім, же много із того, што днесь робить Матиця Словацька на Словакії, роблять і далшы державны ці іншы інштітуції і орґанізації. Што собі не зроблять меншыны, не зробить нихто.

Але не тото є основне. Покля бы Матиця словацька робила тото, што має у своїм пописї, не відїв бы єм в тім жаден проблем. Проблемом є, же омного веце може чоловік в остатнїх роках чути о Матицї в повязаню зо вшыткым іншым, лем не з тым, што бы мала робити.

Як переферію проблемів спомяну то, же Матиця здобыла за колаборацію з бывшым премєром Словакії, Владиміром Мечіяром, друкарню за єдну коруну, де ся потім, як на то пізнїше пришли медії, друковало… но повічме тому „преса про дорослых“. Народный скарб, котрый ся рокы зберав, де были десяткы міліонів корун, кілоґрамы золота, стрібра і далшы цїнности – счезнув. І могли бы сьме продовжовати. А іщі все бы єм над Матицёв не ламав паліцю. Но суть граніцї, котры суть про мене вже дакус велё.

Матиця словацька вже нераз вказала, же міджі своїма членами має прихыльників фашістічного Словацького штату із років 1939 – 1945 і его презідента Йозефа Тіса. Ниґда ся од тых членів не діштанцовала, хоць як орґанізація была на тоту тему тихо. Тихо в смыслї, же не обгаёвала Словацькый штат. Но на другім боцї в роцї 2008 выдала памяти Конштантіна Чулена, діятеля із епохы фашістічной державы, в котрых ся ображають євангелицї, Жыды або Чехы. Притім то было выдане без позначкового апарату, значіть без будьякых крітічных пояснїнь. Так само выдала памяти шефа Глинковой ґарды Александра Маха, дала грошы і на выданя некрітічной книжкы о далшім вызначнім представительови фашістічного режіму Каролови Сидорови.

Нечудо потім, же в тій орґанізації так нашов місце і такый Маріян Мішун, котрый быв докінця председом містной орґанізації в Пухові а кандідовав за посланця до словацького парламенту на кандідачнім списку фашістічной партії Маріяна Котлебы. Правда, Матиця му заставила членьство, кідь на то обернули увагу медії, но є принайменшім чудне, же веджіня Матицї не знало дотогды, кого має на так важнім місцї, якым є председа містной орґанізації.

Но покля была Матиця дотеперь алібістічно тихо коло вшыткых тых контроверзных справ, теперь мовчаня переломила. Нанещастя не в позітівнім світлї.

Перед дакілько днями публїковала на сайтї Youtube, під совїм офіціалным контом, тота патріотічна словацька орґанізація відео, в котрім ясно обгаює Словацькый штат і презідента Тіса. Майже пятьминутове відео ся намагать о алтернатівну історію в смыслі – што бы было, кібы… І так ся дізнаваме, же Тісо властно захранив Словаків, докінця бы без нёго і ёго режіму не было ани Словацьке народне повстаня. Жыди? Самособов, є нам то жаль, але і так бы їх вывезли. А Чехы бы нам взяли западну Словакію. А Польща север, а… Єдным речінём: Дякуйме Богу, же сьме мали фашістічну державу і нашого презідента Тіса. Будьме на то горды.

Відео принесло міджі людми на Словакії неґатівны реакції. Неєден чоловік ся просив, ці на тото діставать Матиця Словацька державны міліоны, жебы прославляти фашізм. Матиця Словацька наперед відео обгаёвала, днесь, по великім тиску медій і людей, было відео стягнуте із інтернету. Но і напрік тому ся уж Матиця, холем ёго веджіня, ясно одкрыло. То, што сьме собі многы давно думали, теперь ясно веджіня Матицї вказало. А тото ся вже стягнути не дасть.

Кідь выникала Матиця, была то цалком іншака орґанізація. Орґанізація, котра хотїла права про свій народ і розвивати го. Не утисковала другых. Днесь, кідь мають Словаци властну державу, обгаює злочінецькый режім, котрый брав права і жывоты іншым. Днесь то не є тота Матиця, котру співосновав Добряньскый. Днесь бы їм істо не дав свої просторы на канцеларню. Думам, же од такой орґанізації бы дав Добряньскый рукы гет. Так, як каждый розумный чоловік.

Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm.)

Петро МЕДВІД