24. 2. 2022: Свідчітель віры і писатель ОСИФ КУДЗЕЙ славить 70-ы народенины

Народив ся 24. 2. 1952 в Няґові, де пережыв цїлый свій жывот а де жыє і днесь.

Богобойны родічі ёму заскіпили до сердця віру в Господа Бога, котрой ся вірно тримав в молодости і тримле в старобі, а котра про нёго была жрідлом хрістіаньского жывота. Як молодый хлопець в 1968 р. вітав перед няґівскым храмом своїма першыма стишками владыку Гопка. Дух віры ёго провадив почас цїлого жывота а іншпіровав народно і реліґійно. О ёго літературнім красотворїню красно пише русиньска писателька ПгДр. Марія Мальцовска в книзї Осифа Кудзея – Байкарёвы думкы (2009) і рецензентка ёго книгы Мудрость жывота (2008) ПгДр. Кветослава Копорова. Сам автор дакотры події свого жывота описав в саморефлексії „Моя сповідь‟ в книжках Байкы-забавляйкы (2008) і Пацеркы (2008). Аматерьскому театрику в Няґові присвятив 15 років свого жывота. Ёго народны стишкы вышли в 10 книгах. В р. 1981 го навщівив священик парохії Рокытів коло Гуменного о. Франтїшек Крайняк. Бісїдовали о потребі перекладу церьковных літурґічных книг з церьковнославяньского языка до языка русиньского. Редакція Русиньского ґрекокатолицького календаря ся о. Франтїшка позвідовала на дакотры інтересны моменты з їх зознамлїня ся і сполочного перекладаня церьковных текстів.

 

• Отче Франтїшку, де сьте ся першый раз спознали з Осифом Кудзеём?

– В роцї 1981 єм ся став душпастырём парохії Рокытів коло Гуменного. В Няґові єм мав доброго приятеля з теолоґічных штудій – Серґея Сметанку. Він знав о моїх пасторачных поглядах, же каждый народ бы мав мати богослужіня в материньскім языку, а так як мають Мадяре по мадярськы, Словаци по словацькы, Українцї по україньскы, так мають мати і Русины по русиньскы. Серґей мене завів ку Осифови Кудзеёви, котрый писав стишкы по русиньскы а про аматерьскый театрик в Няґові писав по русиньскы пєсы. Кедь єм му повів о задумі русиньскых церьковных перекладів, думка ся му любила і притакнув, же ся треба до того пустити. То ся і стало, кедь єм ся вернув з основной воєньской службы в роцї 1984. Самоперше сьме оправили Малый ґрекокатолицькый катехізм про русиньскы дїти, котрый єм уж мав написаный за помочі богословів – Ярослава Поповця і Мілана Біланчіка. Потім сьме ся пустили до перекладаня Апостолів і Євангелій на неділі і свята цілого року.

 

• То было іщі перед револуціёв.

– Так є. В роцї 1985 мене отець ордінарь Йоан Гірка переложыв на парохію до Меджілаборець. Ту сьме переложыли Тайны: Крещіня, Міропомазаня і Вінчанку, тыж Молитву св. Ружанця а Крестну дорогу.

 

• Потім пришов рік 1989.

– Так. А по нїм в р. 1995 кодіфікація русиньского языка. Перед кодіфікаціёв сьме мали властну ґраматічну норму, но од р. 1995 сьме прияли офіціялну норму установлену Інштітутом русиньского языка і културы Пряшівской універзіты в Пряшові. Можу повісти, же много оправлёвати не требало.

 

• Потім наслїдовали остатнї переклады.

– Гей. Днесь можеме повісти, же маме переложене вшытко потребне про пасторацію русиньскых вірників, од крещіня аж по погріб. Найвеце собі цїниме переклад Малого требника, Недільной вечурні, Літурґії оперед посвяченых дарів, Літурґії Йоана Златоустого, комплетного Нового завіта. Остатнїм нашым дїлом є Молитвенник, в котрім ся находять тропарї і кондакы на їілый рік, молебены, акафісты, ружанцї, духовны піснї.

 

• Є то велике дїло. Таке не зробив ани Духновіч.

– Є то правда. Кедь ся споминають народны будителї Духновіч і Павловіч, я бы ку ним додав і Кудзея. (Позн. часопису Русин: але тыж у першім рядї і о. Франтїшка Крайняка).

 

• Часто сьме де-кого чули, же до русиньского языка ся не дасть якостно перекладати, бо язык не мать достаток потребных слов, же русиньска реч є бідна.

– Бідна не є, лем не є розвинута. Русины не мають свою державу, де бы тот процес ся наповно розвинув через школство, медія, інштітуції, денно-денне навчаня русиньского языка з позіції авторіты державы. У Русинах без державы є то вшытко добровольне. Мы сьме тыж мусили розвинути теолоґічну термінолоґію, а так требало вытворити новотвары. Так ся то робить в каждім языку. Особно собі думам, же термінолоґію Нового завіта сьме розвинули пребогато і прецізно. А што ся тыкать Літурґії Йоана Златоустого, з перекладу бы собі могли брати приклад і іншы языкы. Но покорно собі усвідомлюєме, же ани нашы переклады не суть доконалы.

 

• Мать на перекладах частку і Інштітут русиньского языка і културы?

– Мать. Множество слов сьме переконзултовали з доцентков Аннов Плїшковов. Вшыткы переложены творы сьме засылали на Інштітут русиньского языка і клултуры Пряшівской універзіты. Но мушу припомянути, же отцём церьковных перекладів є Осиф. Є то ёго язык, ёго штіл, ёго філолоґічне красотворїня. Коло Осифа русиньскый язык ся учів і я, бісїдую так, як мене научів Осиф. На церьковны тексты єм ся заміряв теолоґічно. Єм пересвідченый, же в них не є нияка теолоґічна хыба.

 

• Мать русиньскый літурґічный язык будучность?

– Єм пересвідченый, же мать. Тадь зато сьме 40 рокы робили тоты переклады, жебы ся хосновали і служыли духовным потребам віруючіх. В церьквах на русиньскых селах ани не пасує іншакый язык як церьковнославяньскый а русиньскый, котры народу не нищать ани народну ідентіту, ани ёго културне богатство. Но одповідность несе і верьхность Ґрекокатолицькой і Православной церькви. Ниякым способом бы не мала Русинам бранити мати церьковны обряды по русиньскы. Кедь ся так не стане, буде то велика културна і реліґійна шкода, народностный грїх а пасторачна хыба.

• На чім ся робить теперь?

– На коректурї комплетного Нового завіта. Віриме, же в близкій добі го будеме мочі понукнути нашым вірникам.

 

• Жычіме Осифови ку ёго 70-цї много здравя і Божого благословлїня на многая і благая лїта.

– Няй Господь Бог выслухать вашу просьбу.

 

Здрой: Grekokatolîcʼkyj rusîňskyj kalendarʼ/ Ґрекокатолицькый русиньскый календарь 2022