26. 8. 2019: Ґлобалне отеплїня

Тым, котры бісїдують, же Русины не єствують, зіставать тото саме, што тым, котры бісїдують, же не єсрвує ґлобалне отеплїня. Можуть собі то думати, но то є так вшытко.

Нїт, не буду брати на себе роль якогось екотерорісты, не буду бісїдовати, што вшытко бы сьме мали або не мали робити, жебы сохранити нашу планету. Но думам, же Земля давать ясны сіґналы о тім, же штось не є в порядку. На другім боцї не вылучую ани то, же Земля собі з тым порадить. Але в днешнїй сітуації, кедь відїти, же лед ся небезпечно топить од Аляшкы по Гімалаї, і клімат якось шаліє в многых частях світа, є уж аж смішне быти такым іґнорантом, котрый буде бісїдовати, же жадне отеплїня не єствує. Самособов, право на свій погляд не беру никому. Покля є чоловік несогласный з тым, же якесь ґлобалне отеплїня єствує, може з тым быти несогласный, но то є так вшытко. Реаліту ёго погляд нияк не змінить.

В остатнїм часї на Словакії могли сьме ся дочітати інтересны справы. Были дві, обидві дотуляли ся русиньского языка. Полдя авторів статей, якбач, русиньскый язык не єствує. В роцї 2019. З фінанчнов підпоров од найвысшых орґанів.

Юнове выданя словацького научно-популарного місячника о історії з назвов „Historická revue‟ мало головну тему Славяны і їх языкы. В часописї має публікованы матеріалы і Петер Женюх із Славістічного інштітуту Словацькой академії наук, котрый, окрем іншого, зробив основну характерістіку і пописав славяньскы языкы окремых языковых ґруп – западославяньской, выходославяньской і южнославяньской. В характерістіцї не є спохыбненый жаден язык, в тім чіслї ясно Женюх дефінує окремый сербскый і хорватьскый язык, окрем єдного – русиньского языка. Як професор пише, у выходославяньскій языковій ґрупі вытворив ся російскый, білоруськый і україньскый язык. „При конштітуованю карпаторусиньского языка грали главну роль мімоязыковы (културно-ідентіфікачны) діятелїі, кедьже тот язык обсягує вшыткы знакы, котры го повязують з україньскым языковым середовиском,“ пише Женюх.

Інтересне, же днесь робітник Словацькой академії наук, котрый даколи сам публіковав свої стихы по русиньскы у Народных новинках, днесь спохыбнює єствованя єдиного славяньского языка – русиньского, хоць знаме, же науковы діскусії о єствованю або не єствованю ведуть ся і о далшых языках. Як бонус цїлой сітуації є то, же часопис выходить з підпоров Міністерства школства Словацькой републікы. Кедь ся на статю зареаґовало з Інштітуту русиньского языка і културы Пряшівской універзіты, одповідь од шефредактора была така як од Пілата: Каждый автор має право на свій погляд. Не буду вже розписовати, же в тім самім выданю є і статя Українцї і їх язык од Марії Чіжмарьовой, котра є чістов пропаґандаов, а не серёзным матеріалом.

В тім самім місяцї (кебы єм хотїв коншпіровати, повів бы єм, же то планована атака) в часописї про дїтей „Bublina‟ пояснюють нашым найменшым чітателям діалекты на Словакії. Самособов там, де бы мав быти простор русиньскых діалектів, є подля часопису область україньскых діалектів. В пізнїшій комунікації з редакціёв было пояснено, же в часописї выходили з літературы, котра была зроблена перед роком 1989. Но вопросом зіставать: А кого тото має інтересовати? Часопис є выдаваный з підпоров Міністерства културы Словацькой републікы, конкретно з грошей Фонду на підпору уменя, і Русины, з котрых данї то є так само плачено, маяють быти спокійны, же в редакції хоснують комуністічну ідеолоґію?

Є смутне, же 30 років по зміні режіму, 30 років по тім, што ся могли Русины знова надыхнути і зачати ся голосити ку свому, іщі все хоснують ся „тихы средства“ українізації, котры суть навеце плачены з державных грошей. Українізує ся, но не прямо Українцями, а різныма науковцями або редакторами дітячіх журналів. Тым ся барз краснї формує мнїня людей, котры іщі і днесь будуть думати, же Русины, то лем часть Українцїв.

Но таке діяня істо не зістане без одповідї Русинів. Не зістане без одповідї зато, бо люди, котры бісїдують же Русины і русиньскый язык не єствують, суть єднакы, як тоты, котры бісїдують, же не є ґлобалного отеплїня. Думати собі то можуть, но то є так вшытко. Реаліту їх погляд нияк не змінить. Русины ту суть, і не зістануть тихо.

Петро МЕВІДЬ, ЛЕМ.фм, статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Здрой фотоґрафії: Wikipedia.