29. 10. 2023: Партнер

Была бы шкода, кебы Буковскый счезнув із народностного руху.

Відїти, же нова влада Роберта Фіца наступила з булдозером. Такой на першім засїданю одкликала уповномоченого влады про народностны меншыны, а так само уповномоченого влады про ромскы комуніты.

Оно бы на тім не было ніч чудне. Дало ся очековати, же новый владный кабінет буде хотїти подосаджовати функції своїма людми. То, же Ласло Буковскый пережыв дакілько влад, і у функції уповномоченого влады Словацькой републікы про народностны меншыны быв довгу добу, од року 2016, є скорїше вынятком як правилом.

Чудне на тім є, же обидвоми одкликаны уповномочены ся о тім мали дізнати аж з медій, а так само то, же влада на їх посады затля никого не выменовала.

Властнї то не є чудне, є то лем потверджінём того, же ту не ішло о то, жебы забезпечіти когось іншого, може лїпшого на дану функцію, але о то, одкликати уповномоченых, котры не суть їх номінантами. Прояв силы, ніч веце. Одказ: Теперь владнеме мы!

Єм досправды зведавый на то, хто буде номінованый до функції уповномоченого про меншыны, а іщі веце єм зведавый, ці ся дашто з народностной політікы дістане до проґрамового выголошіня, з котрым нова влада прийде перед парламент, де їй посланцї мусять высловити довіру.

На тото вшытко собі іщі мусиме почекати. Но а почас чеканя можеме схосновати час, жебы ся дакус попозерати на то, кого властно влада одкликала.

Період Ласла Буковского у функції уповномоченого быв нелем довгый, але главно богатый і плодный на дїла, котры реално помогли злїпшыти условія народностных меншын на Словакії. Список того, што вшытко ся подарило, є досправды довгый. Спомяньме холем пару основных пунктів.

Было то в періодї Ласла Буковского, коли подарило ся схвалити в парламентї закон, якый зрядив Фонд на підпору културы народностных меншын. Меншыны дістали веце автономії у вырїшованю в тых справах, а меншыны так само і были покликаны ку тому, кедь ся закон творив.

Быв то Ласло Буковскый, котрый зачав думати і просаджовати языковы права серьёзно. Днесь, вдяка ёго намагам і стараням, є двоязычность уж і на желізніцях, в склепах, на веце урядах як даколи, докінця на поштах ці бензиновых помпах.

А нелем то, язык меншын став і языком леґіслатівы. Тадь якраз ёму подарило ся зрядити языковы робочі ґрупы, котры перекладали і перекладають леґіслтавіны і нелеґіслатівны урядны тексты, і так днесь можеме і по русиньскы прочітати словацьку конштітуцію, мати по русиньскы інштрукції ку вольбам, ці выповняти дакотры урядны документы по русиньскы або їх в русиньскім языку дістати з уряду.

Же му залежало на двоязычности, мож ясно відїти і з того, же ініціовав школїня про урядників, котры бы мали справовати даяку аґенду на народностній теріторії. Быв то він, хто так само має заслугу на тім, же днесь має Словацькый народный музей і народностну раду.

А не мож забыти на то, же быв тым, під ґесціёв кого подарило ся выпрацовати цїлый народностный закон, і кедь тому наконець влада дала стоп. Днесь є закон готовый, треба о нїм лем їднати.

Могли бы сьме спомянути много дїл, котры ся подарило просадити якраз вдяка Буковскому. Но што собі іщі веце цїню, то є то, же Буковскый не думав лем на свою меншыну – мадярьску, але быв у своїй функції досправды про вшыткых а думав на вшыткых. Стрїчав ся з представителями меншын, ходив до терену, меджі нас. Кедь ся о дакім говорить, же чоловік на своїм місцї, пак то о Буковскім платило на сто процент.

А самособов, не мож забыти ани на то, же Буковскый досправды мав у своїм сердцї і Русинів, што не раз потвердив своїма чінами, наприклад і в помочі при нашій обранї перед українізачныма тенденціями і языком, або своёв присутностёв на русиньскых подіях. І вдяка нёму днесь мають Русины трёох, а не двох членів у народностнім выборї.

Кебы єм то мав якось курто поменовати, пак бы єм повів, же Буковскый не быв лем державный урядник, котрый ся мав старати о дїла меншын, але він быв про меншыны партнер, на котрого ся могли обернути, з котрым могли їднати, і котрый все быв по їх боцї. Котрый все просаджовав їх інтересы. Котрый поміг у вшыткім, в чім міг, а сам то підтримовав.

Была бы велика шкода, кебы по своїм одкликаню Буковскый счезнув із народностого руху, із народностной політікы. Вірю, же не счезне, і же наперек одкликаню буде далше з представителями меншын боёвати за посилнёваня їх прав.

А наконець уж лем так особнї. Єм радый, же мав єм тоту честь сполупрацовати з такым уповномоченым, якым быв Ласло Буковскый. Вірю, же наша сполупра не кінчіть. А дякуєме Ті, наш Лаці, за вшытко.

Петро МЕДВІДЬ. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Языкова і ґрафічна управа: АРК в СР.