7. 8. 2022: Кенґуры в Керестурї

Дотеперь быв Руськый Керестур вызначный Русинами.

Властно ани не знам, што бы мало быти чуднїше. Ці відїти слоны на Землінї, або кенґуры в Руськім Керестурї. Но як в єднім, так і в другім припадї можеме быти певны, же прінціпіална зміна не прийде ани зо слонами, ани з кенґурами, але з нашым счезнутём.

Словацькый фотоґраф, репортер Андрей Бан пару років тому выдав книжку, яка має назву Слон на Земплінї.

В книжцї, формов репортажных текстів, выберете ся з Баном по цїлій Словакії, од выходу на запад, од Чорной над Тисов по Братїславу. За тридцять років свого подорожованя спознав много людей, їх історії, і тото перенїс до репортерьскых повідань, котры як цїлок у книжцї приносить образ о цїлій Словакії за три декады по політічных змінах 1989-го року.

Назву книжкы дав подля назвы тексту, котрый написав із нижнёго Земпліна. З той части Словакії, одкыль перед многыма роками одышли предкове днешнїх войводиньскых Русинів.

Репортаж є властно о Мікулашови Варегови, контроверзнім бізнісменови, котры собі выслужыв і мено Рыцарь фон ДПВ. Основав непораховательне множество фірем, меджі котрыма фіктівно робив бізніс, і державі нелем не заплатив дань з приданой вартости (ДПВ), але докінця жадав навернутя данї.

Варега быв знамый вшелиякыма шаленствами. Бан в книжцї розповідать, як хотїв Варега дістати слоны на Земплін, што мала быти атракція про людей. Самособов, атракція задарьмо.

Кедь мож дашто тому подводникови приписати за добре, пак ёго філантропічне думаня і дїяня, котре было реалітов. Банови пояснив, же хотїв привезти двох слонів, но купив бы трёх. Тот третїй мав іти на підплачіня мадярьскых цолників, жебы не робили проблему не граніцї, кедь слоны буде везти.

Сиджу в рештаврації Чарда Лонґов в Руськім Керестурї і чекам на Івана Медєшія. Бісїдуєме з домашнїма, кедь в єднім моментї ся дізнам, же якыйсь чоловік, котрый жыв тридцять, ці кілько, років у Австралії, вернув на пензію до Керестура. З Австралії, новой отцюзнины, му барз хыбовали в тій старій, до котрой ся вернув, кенґуры. Та собі їх дав привезти. Дві, єднако як хотїв Варега двох слонів.

Якраз войводиньскы Русины нам были на початку 1990-ых років прикладом. Де мы зачінали на зеленій луцї, там они вже мали свої властны школы, інштітуції, книгы, учебникы, інтелектуалів.

І так теперь, кедь прийдете до Керестура, може ся вам стати, же збачіте кенґуры, а не будете знати, ці видите добрї, або ваша голова уж начісто дала выповідь. Кебы то не была правда, было бы то як з даякого повіданя Івана Медєшія, але домашнї мі потвердили, же то є правда.

Сербія рихтує ся на списованя людей, котре перенесла із минувшого року, офіціално з причіны пандемії, на октобер того року. Рихтовати на списованя бы ся мали і Русины. О то веце, же робоча міґрація вылетїла до абсурдных чісел, што може неґатівно проявити ся і в чіслї Русинів у Сербії.

Якраз войводиньскы Русины нам были на початку 1990-ых років прикладом. Де мы зачінали на зеленій луцї, там они вже мали свої властны школы, інштітуції, книгы, учебникы, інтелектуалів. Мы тото вшытко мусили зачати будовати, а много ся доднесь выбудовати не подарило.

Лемже днесь, перед важным списованём людей, Русины в Сербії як кебы іщі лем добіговали на запізненый влак.

Є чудне, же найвысшый і людми выбераный у выборах орґан, правда, овладнутый проукраїньскым крылом (на пару вынятків), Націоналный совіт Русинів, дотеперь не зачав кампань. І то з тым, же мав рік навеце як Русины в іншых країнах. Притім має тот орґан ку діспозіції медії – часопис, радіо, телевізію, має професіоналны інштітуції. Списованя зачінать о два місяцї, але у Войводинї суть затля вакації і од списованя.

Сітуацію хоче спасати Руска матка. Але то ясне дїло, же без підпоры тых, котры на то мають офіціално мандат і фінанції, членьска орґанізація Світового конґресу Русинів, іґнорована векшынов совіту, не може робити чуда на почеканя.

Вопросом є, кому має помочі тото мовчаня офіціалных орґанів? Бо они планым резултатом не поможуть ани самы собі. Од резултатів залежыть чісло членів совіту, фінанцій, будучность русиньскых інштітуцій. Ці думають, же прийде спаса з Києва, кедь буде найгірше?

Довго мам в голові думку, же кедь ся на то буду чути достаточно зрїлый, і буду мати достаток часу, хотїв бы єм дати докопы тексты з репортажами з нашых русиньскых місць. Перейти текстами нашу карпатьску отцюзнину, і нашу діаспору там долов.

Покля ся мі то раз подарить, радо бы єм писав о Руськім Керестурї так, як го знаме. Як о центрї войводиньскых Русинів, а не як і чудеснім селї, в котрім жыють кенґуры.

Кенґуры не суть найвекше чудо, котре Керестур якось прінціпіално мінить. Тото найвекше чудо бы было, кебы в Керестурї раз не было Русинів. Зато няй каждый одповідный задумать ся, ці перепис мож іґноровати. А домашнї бы ся мали задумати, ці такых людей хотять і дале в совітї. Бо вольбы до совітів суть ту так само за дверями.

 

Петро МЕДВІДЬ. Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Ґрафічна і языкова управа: ред. АРК в СР.