24. 4. 2020: Меланія ГЕРМАНОВА: Летїла Зозуля, Войнова балада (Балады)

Меланія ГЕРМАНОВА

Летїла Зозуля
Летїла Зозуля попід чорны хмары,
Ішла дяковати своїй родній мамі.
Сїла на порозї і стала кувати,
Аж покы не вышла із хыжы єй мати. 

– Слухайте ня, мамо, шумнї вам дякую, 
Же сьте ня закляли на сиву Зозулю –
Уж ня крыльця болять од того лїтаня,
Мамо окаяна – чом тото заклятя?

– Мала бы-сь, дївонько, братика сі взяти,
Волиш Зозуленьков хмарами лїтати –
Ничіть моє сердце тяжоба велика,
Зато, дївко моя, ты єсь Зозуленька...

Повім ті уж о тім, што я наробила,
Вірь мі, пукать сердце, же-м ся тя збавила,
То моя молодость тото спричінила –
Ты бы на то, дївче, тяжко доплатила.

Бо тот єдиночок, што єсь го любила,
Мій властный сыночок, што-м ся го збавила – 
Вырїс у родинї, што дїти не мали,
Предоброго хлопця з нёго выховали.

Нихто о тім не зав, добрї то таїла, 
Аж покля за мужа ты го не хотїла –
Мала бы-сь за брата дївче ся оддати,
Волиш Зозуленьков по небі лїтати...

 – Сына сьте ся зрекли, а мене закляли –
Не дїтинство, пекло, сьте нам обом дали –
Буде в пеклочку час на роздуманя
На свого сыночка, Зозулькы куканя.

– Дякую вам, мамо, – щі  раз закукала,
Розтягнула крыла і мертва упала.
– Дївко-Зозуленько, я ті жывот взяла, –
Збыхнула тяженько і тыж доконала...

Жену зо Зозульков до лады поклали –
Што ся обом стало, ниґда не дознали.
Як ладу спущали до глубокой ямы,
Так з нёй закукало: „Таке сердце мамы.‟

На хрестику – фотка мамы, у руках Зозуля,
А під сподом написано: „Така Божа воля...‟

 

Войнова балада

Уж 70 років з тых часїв тяженькых,
Мі – 78, і я уж старенька,
Вшытко ся минуло, десь повытрачало,
Але споминаня у сердцї остало...

Найвеце про войну – я войны дїтина –
Тілько то жывотів она покосила?
Тілько тых гробиків, а на них хрестиків?
Тілько то претілько войны небіщіків?!
Не мож зраховати, ани вшыткых знати –
Война є тым світом навікы проклята...

Дотерь у моїй памяти: кулї, міны, пушкы,
Піштолї, ґранаты. А мали розбушкы, што ся ту  валяли,
Маленькы пальчікы дїтём одорвали.
Войнову Катюшу нелем знам співати. 
Я ю і відїла, і чула стрїляти. 

Нїмцї ся Катюші, як чорта бояли – катюшы стрїляня,
Я запамятала, але дотеперь каждый запамятав,
Як Катя співала совєтьскым воякам:
„Пусть он землю бережёт родную,
А любов катюша збережет.‟

Од Русів єм чула: „Зравстуйте, ребята...
А од тых Нїмцїв: „Kinder, kom, halt, arbajten...“
Велё той бесїды єм позабывала, но головна основа
В головцї остала – в дїтячій головцї, а то велё значіть...
Война – нещастям война людей нищіть.

Божічку заваруй, щі єй зазнати,
Взяла мамам сынів, а дїточкам нянька –
Лежыть на цінтерї моя сестра Анька –
Твоє злате мено своїй дївці-м дала –
Ниґда не забуду – война сі тя взяла...

Тілько тых дїточок куля поскошала,
Як не доктор Педан і мене бы стяла.
Мої ровесници – войновы калїкы –
Без пальцїв, з барлами – а і небіщікы.
Войновы наслїдкы остали каждому –
Слїпота, глухота, реума – што кому.
Велике терпіня, предчасне вмераня –
Таке то на войну гірке споминаня.

А як не згадати жертвы Маковіцї.
На памятник „Дукля‟, вшыткы гробы братьскы,
Хресты, обеліскы – вояків без мена,
Чекали їх дома родїче, брат, жена,
Што жывот поклали на проклятій войнї –
Токаїк, Освєнчім – ці то забыти,
А Баньску Быстріцю – ці то мож забыти...

Праві єм зачала до школы ходити,
Букварик, зошыток в цаністрї носити,
Буквы ся учіти, блайвасом писати,
Як на нашу школу зачали стрїляти...

Втїкайте, дїточкы, бо война – втїкайте!
Як ся война скінчіть, та ся повертайте –
А нашу школоньку, Нїмцї підпалили –
Де сьме ся по войнї?! – В бараку учіли.

А як позабыти на войнову осінь,
Мы – голы і босы, додж студеный росив,
Нянько нїс на плечах бабу – хвора была,
А мама полёву колыску хранила.
Мы із середнёв сестров за рукы тримали,
Тримали коровку, стернянков крачали,
Колона ножчаток, бо сьме босы были,
А кобылу Ірму Нїмцї нам забрали,
А паця на дворї такой зарїзали...

Єдинов обжывов дрібны бандурчата,
Што сьме уж не встигли з поля выкопати,
Молочко Красулї вшыткых нас жывило,
Тепле з нёго пили – так нас захранило.

Плакали сьме вшыткы при хыжі розбитій –
Де ся притулиме? Де будеме жыти?
В малім коморчатю сьме ся постуляли –
В холодї. Голодї войну перечекали.
Наша хыжа під церьковцёв,
Зато так допала – Нїмцї ся там поховали,
А Руси стрїляли.

Турню на церькви розбило, облакы побило.
І нам то смертёв грозило, помочі не было.
Валалчане ся ту збігли церьковцю бранити – 
„Вы не люде, але звірї – ніч вам не є святе.‟

В комірцї сьме ся дусили
До скінчіня войны –
Хворы, брудны, заушены,
Блых, свербячок повно. 

Лем Унра із Америкы
Людём спомагала,
Потравины і лощата 
Людём посылала.

Відрань з Калиновом по сусїдстві были –
Першого у войнї го ослободили –
Як Калинів вызволяли – дикы гуска одлїтали –
24-го сетембра – мы навік запамятали.
А о два днї і наш валал тыж ослободили.
Лаборець аж до децембра фашісте нищіли.

Лем ня єдно трапить – чом войны по світї?
Чом вмерають дорослы і дїти?
Кров людьска – вода! Мали бы сьме знати –
Не дайте ся, люде, тій кровцї проляти!!!
Не дайте, не дайте то і моя рада –
Зато тому назва: Войнова балада.

(З приправлёваной книжкы Смутне і веселе.)